Bouwen aan synergetische samenwerkingen

Wat kan een ontwerpende aanpak brengen in de veiligheidssector? Ontwerpers, kunstenaars en andere creatievelingen lijken zo op het eerste oog niet de meest voor de hand liggende samenwerkingspartners voor veiligheidsorganisaties bij het werken aan grote, complexe vraagstukken zoals ondermijning, georganiseerde criminaliteit en toenemende (online) radicalisering en polarisatie. Maar er ontstaat een groeiend besef dat deze vraagstukken niet opgelost kunnen worden met het huidige repertoire en simpele quick-fixes. Ze vereisen een bredere aanpak en nieuwe invalshoeken om te komen tot nieuwe handelingsperspectieven—iets wat de creatieve disciplines goed kunnen brengen.

Op het grensvlak tussen disciplines ontstaan interessante en creatieve ideeën, maar inherent ook spanningen. Want waar de één werkt vanuit kaders, richtlijnen en protocollen, werkt de ander vanuit serendipiteit, associatie en ambiguïteit. Het kan veel opleveren als opdrachtgever en opdrachtnemer meer in partnerschap samenwerken, zodat ze blootgesteld worden aan elkaars ideeën, aanpakken en werkwijzen. Maar hoe ontwikkel je een langdurigere, continue vorm van samenwerken in een systeemcontext van inkopen en aanbesteden, en van efficiëntie en resultaatgerichtheid?

Leren van bestaande samenwerkingen

Om meer inzicht hierin te verkrijgen bekeken we eerst een aantal succesvolle samenwerkingen, waaronder enkele projecten die eerder te zien waren in de Embassy of Safety. Zo bekeken we Social Design Politie, een programma waarin social designers en kunstenaars als ‘vreemde vriend’ gekoppeld worden aan een wijkagent—maar ook No Place for Sex Trafficking, een e-learning platform om seksuele uitbuiting van minderjarigen in hotels te voorkomen. In een heel ander type project werd onderzocht hoe een meer systemische aanpak voor het complexe probleem witwassen van waarde zou kunnen zijn voor het OM. En als laatste bekeken we De Nacht Club, een serie van interventies in de openbare ruimte bedoeld om de relatie tussen bewoners en professionals in de wijk anders vorm te geven voor het versterken van veiligheid en sociale cohesie.

Dit breed palet aan projecten laat uitkomsten zien die waarde creëren op meerdere niveaus. Zo ontstaan niet alleen concrete ontwerpen, maar ook een beter begrip over het vraagstuk zelf en de rol die de eigen organisatie erin speelt. Hierbij is daadwerkelijk samenwerken—waarin partners elkaar aanvullen en versterken—een belangrijke succesfactor. Als samenwerkingspartners allen tijd en kennis inbrengen leidt dat tot gedeeld eigenaarschap over de uitkomsten en het vraagstuk zelf. Dit geeft het wederzijds vertrouwen, dat de voorwaarde is om begrip te ontwikkelen voor elkaars werkwijze en de context waarin keuzes en afwegingen gemaakt worden. Ook is structureel werken over grenzen heen een belangrijke activiteit in het realiseren van impact, bijvoorbeeld door gedurende het traject verbindingen te leggen binnen en buiten de organisatie. Dit vereist meer strategische sensitiviteit van de creatieve professionals voor de organisatiecontext waarbinnen (en buiten) gewerkt wordt, maar ook een grotere verantwoordelijkheid voor grenswerk door de ‘opdrachtgevers’.

Ondersteunen van samenwerkingen

Maar samenwerken aan complexe vraagstukken is ook gewoon lastig. Daarom verkenden we in één van de Embassy Labs wat de mogelijkheden zijn voor ondersteuning die de kans op succes in samenwerkingen vergroot. In dit project werkten ontwerpers samen met een gemeente om jonge aanwas voor serieuze criminaliteit te voorkomen. Hierin zagen we dat er zeker ruimte is voor concrete tools, maar ook ondersteunende rollen en functies te expliciteren, om de samenwerking te ondersteunen. Als illustratie van hoe dat kan, ontwikkelden we de Teambiecht die de eigen rol van de organisatie in het vraagstuk helpt te verkennen. En we stellen het idee van een Spanningdate voor als middel om inherente spanning in een samenwerkingsproces bespreekbaar en hanteerbaar te maken. Om gelijkwaardigheid te stimuleren ontwikkelden we de Rol-estafette, waarin rollen verdeeld en overgedragen worden op een manier die functie en organisatie overstijgt. En we proberen de diepere structuren van organisaties inzichtelijker te maken met de Draagvlakvormer. Deze procesontwerpen kunnen in principe vandaag al ingezet worden, maar vragen ook om een vertrouwen, gelijkwaardigheid en een veilige omgeving die misschien nog niet in iedere samenwerking aanwezig is. Daarom zien we deze ontwerpen dan ook in de eerste plaats als een middel om met elkaar het gesprek aan te gaan: hoe is onze samenwerking, en hoe zouden we die willen hebben?

Aan de slag?

In dit onderzoek hebben we begrip ontwikkeld van samenwerkingsvormen tussen veiligheidsorganisaties en creatieve partners die tot verrassende en nieuwe uitkomsten kunnen leiden—inzichten die nu al gebruikt kunnen worden voor bestaande en nieuwe samenwerkingen. Zo zagen we de waarde van vertragen: om ruimte te maken voor het bespreken van elkaars persoonlijke worstelingen in een samenwerkingsproces en te zorgen dat iedereen aangehaakt blijft. En we zagen hoe samenwerken met creatieve professionals ook de positie van veiligheidsprofessionals in een organisatie kan versterken en daarmee langzaam het bouwen aan beweging voor verandering binnen een organisatie ondersteunt.

Dit zijn maar enkele van de inzichten uit ons onderzoek. Meer zijn te vinden in de eindrapportage van dit onderzoek. Naast kennis en inzichten zijn hier ook concrete handvatten te vinden om mee aan de slag te gaan. Zo ontwikkelden we een eerste set van 16 bouwstenen voor synergetische samenwerkingen, en een set van procesontwerpen die gebruikt kunnen worden om samenwerkingen te ondersteunen in het werken over grenzen.

‌Dit onderzoeksproject is uitgevoerd door Thomas van Arkel en Nynke Tromp (Systemic Design Lab, TU Delft), in samenwerking met Afdeling Buitengewone Zaken, Studio Goudswaard en TwynstraGudde, en World Design Embassies. Dit onderzoek is mogelijk gemaakt met een KIEM GoCI subsidie, een initiatief van de topsector Creatieve Industrie/CLICKNL en Regieorgaan SIA.