Circulair bouwen vraagt om een ander landschap

Het programma van de Embassy of Circular & Biobased Building is tweeledig. Aan de ene kant is in de zelfgebouwde Embassy een tentoonstelling te zien, genaamd Een ode aan de durvers.  Het gaat over het realiseren van een duurzame, circulaire en biobased bouw. “We presenteren een aantal voorbeelden over hoe onze partners, onder andere Caspar de Haan, Hurks, Wam&VanDuren en De Meeuw, hun transitie naar meer duurzame bouw vormgeven”, vertelt De Man. Daarnaast toont de Embassy de resultaten van een onderzoek dat ze samen met TNO uit hebben gevoerd. “We hebben negen ontwerpers gekoppeld aan negen bedrijven die hun CO2-uitstoot willen verlagen door meer te werken met biobased materialen. Zij presenteren de behaalde resultaten en de verkregen inzichten”, vertelt De Man. 

Tot slot is er op de tentoonstelling een schaalmodel van het biobased huis te zien dat de Embassy vorig jaar heeft gebouwd. “Hiermee willen we ook gaan reizen, bijvoorbeeld langs scholen om zo het verhaal van biobased bouwen op een leerzame en laagdrempelige manier te vertellen”, zegt de curator. “Met Een ode aan de durvers willen we laten zien wat er allemaal al mogelijk is op het gebied van duurzaam bouwen. Maar er is ook ruimte om te laten zien waar we nog tegenaan lopen, bijvoorbeeld in het opschalen.”

Landschap opnieuw ontwerpen

De tentoonstelling is een afsluiting van het project waar de Embassy of Circular & Biobased Building de afgelopen jaren mee bezig is geweest. “Nu willen we verder kijken, er is namelijk nog veel te doen. De volgende stap is het landschap”, stelt De Man. Voor circulair en biobased bouwen zijn andere materialen nodig. “Dat betekent dat we de grond anders in gaan zetten en dat ketens op een andere manier vorm gaan krijgen. Dergelijke veranderingen zijn niet makkelijk en snel te realiseren. Er zijn heel veel partijen bij betrokken, zoals boeren, bouwers, ontwerpers en beleidsmakers.” 

De Embassy of Circular & Biobased Building wil tijdens DDW beginnen met een nieuw project, namelijk Possible Landscapes. “We gaan kijken wat er moet gebeuren om op te schalen naar een duurzaam alternatief in de bouw. Daarin is Noord-Brabant als landschap het uitgangspunt”, vertelt hij. Hiervoor is Noord-Brabant opgedeeld in zeven gebieden. Voor ieder gebied komen stakeholders – op uitnodiging – bij elkaar om te kijken wat er mogelijk is. “Aan de hand van maquettes, gemaakt van biobased materialen, kunnen we nieuwe ontwerpen van het landschap maken. We richten ons om te beginnen bewust op de mogelijkheden, dus even los van praktische bezwaren. Na de zomer gaan we al die dromen dan doorrekenen om te kijken wat er daadwerkelijk mogelijk is. Daar maken we visualisaties van die we weer kunnen delen met anderen. Zo gaan we echt het gesprek aan over een ander systeem, een ander landschap.” Hierin spelen onder andere ontwerpers Liselot Cobelens en Stichting Fabrikaat een belangrijke rol. 

Laagdrempelig en makkelijk toepasbaar

“Een maquette is een hele laagdrempelige manier om het gesprek aan te gaan. Iedereen weet hoe het werkt en kan zich een voorstelling maken bij nieuwe plannen en mogelijkheden”, gaat de curator verder. Possible Landscapes is dus op twee manieren te bekijken. Aan de ene kant gaat het om toekomstdromen van mogelijke nieuwe landschappen, aan de andere kant moeten de plannen ook mogelijk en uitvoerbaar zijn. De resultaten hiervan wil De Man dan volgend jaar tijdens DDW laten zien. “Daarna willen we het project verder uitrollen. Door middel van de maquettes kijk je heel lokaal naar een probleem en een oplossing, maar je kunt deze manier van werken over de hele wereld toepassen. De uitkomsten kun je dan samenvoegen en met elkaar vergelijken.”

Waardecrisis

Met Possible Landscapes willen De Man en zijn team zich vooral richten op de mogelijkheden voor de toekomst. “Er moet iets veranderen, dat is wel duidelijk. Mensen zijn vaak bang voor verandering. Ze zijn bang dat verandering ervoor zorgt dat alles minder gaat. Maar anders betekent niet altijd meteen slechter. De komende jaren – waarin we verschillende transities door gaan maken – worden erg ingewikkeld, maar ook heel interessant”, stelt hij. Op dit moment leven we in een wereld met verschillende crises, een klimaatcrisis, stikstofcrisis, woningcrisis en vluchtelingencrisis. De Man: “Onder alle crises ligt een waardecrisis. Waar staan we voor? En wat vinden we echt belangrijk? Dat zijn vragen die we moeten beantwoorden om de verschillende crises aan te pakken. We moeten ergens voor durven te gaan staan.”

Essentiële rol voor ontwerpers

Daarin is de rol van de ontwerper heel belangrijk. “Een ontwerper kan verbeelden, verbinden en vertellen. Daarmee kunnen we laten zien wat er mogelijk is en inspireren we mensen om eens op een andere manier naar bestaande processen te kijken. Met het biobased huis hebben we bewezen dat dat werkt”, blikt De Man terug. “Het belangrijk is dat een ontwerper niks hoeft te verkopen. Wij zijn van niemand of niks, onze agenda ligt open op tafel. Het enige wat wij willen, is een verhaal vertellen. We verkondigen niet één waarheid, maar laten de mogelijkheden zien.”

Circulair en solidair

En dat werkt. Nieuwe ideeën en toekomstplannen schieten als paddenstoelen uit de grond. “Nu moeten we ervoor waken dat ecologie niet alleen iets voor de rijken wordt. Op congressen over duurzaamheid en technologie zie je heel vaak overwegend oudere, witte mannen. Bij het vormgeven van een nieuw soort wereld grijpen we dus naar oude ideeën. Dat doen we vaker als mensen. Daarom zijn producten zoals de maquettes heel belangrijk, deze zorgen ervoor dat iedereen deel kan nemen aan gesprekken. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat ook bouwers van sociale woningen zich bezig gaan houden met circulair en biobased bouwen. Zo wordt het toegankelijker. Daarin zie je nu langzaam een positieve trend.”

De Man: “Ik geloof dat we heel veel problemen in de wereld gaan oplossen, maar de vraag is: voor wie? Wordt het alleen iets voor rijke mensen die de middelen hebben om hun huis snel te verduurzamen en een elektrische auto te kopen? Of is het iets voor ons allemaal? Het is heel belangrijk om dat in gedachte te houden bij het ontwikkelen en uitrollen van nieuwe plannen. Ik hoop dat het nieuwe systeem uiteindelijk meer circulair én meer solidair wordt.”