Conferentie Embassy of Health: de waarde(n) van gezondheid

“We kijken op een vrij economische manier naar gezondheid”, zo zei creatief leider Marleen van Bergeijk aan het begin van de conferentie. “We kunnen het inkopen, meten, uitvoeren, factureren. Maar volgens mij is gezondheid vooral iets wat in de haarvaten van ons leven zit. En dat is nou net niet zo meetbaar als we het misschien graag zouden zien.” Vandaar dat de Embassy of Health op de Health-dag tijdens DDW sessies organiseerde waarin de waarden die leiden tot gezondheid werden uitgewisseld en verkend, legde Van Bergeijk uit. “Vanuit de Embassy willen we gezondheid als valuta onderzoeken. Kunnen we het laten stromen, met elkaar uitwisselen en vooral: kunnen we het voorop zetten?”

Transities

Op de conferentie werd tijdens twee panelgesprekken teruggeblikt op de sessies van de Health-dag. Tijdens het eerste panel schoven naast Peter van Burgel ook Hilbrand Jacobs (Buurtgeluk) en Richard Dumont (beleidsadviseur bij de provincie Noord-Brabant) aan. Dumont vertelde dat gezondheid niet de kerntaak van de provincie is, maar dat het bestuursorgaan er wel vaker mee te maken krijgt. “Neem bijvoorbeeld de uitbraak van Q-koorts. Dat was zowel een kwestie van gezondheid en landbouw.” Volgens Dumont zetten medewerkers van de provincie hun beste beentje voor in de transitie waarin gezondheid ook bij de provincie meer aan bod komt. “Toch is het een uitdaging en we hebben heel wat hordes te nemen. Verschillende collega’s werken bijvoorbeeld aan projecten waarin totaal andere doelstellingen dan gezondheid zijn vastgesteld. En daar worden ze dus ook op afgerekend. Dan gaat het om vierkante meters, om asfalt, om deadlines. Kortom: dat is niet de gezondheidstaal die we hier met z’n allen spreken.” 

Loslaten van trots

“Niemand hier heeft een knopje waarop je kunt drukken waarna een transitie helemaal is voltooid”, voegde Van Burgel toe. “Je mag ook niet verwachten dat alles heel snel hallelujah is. In de sessie waarin ik deelnam, kwam duidelijk naar voren dat het in de gezondheidszorg vaak een wildwesten is aan initiatieven, bedrijven, organisaties, regels, wetgeving, standaarden en administratievormen. Het is één groot lappendeken. En dat is gewoon niet goed. Het kan in een transitieproces helpen om te vertrekken vanuit de mens. Ook als je het over data hebt. Data is in principe namelijk eigendom van mensen. We zouden er bijvoorbeeld naartoe kunnen werken dat iedereen hun eigen gezondheidsdata kan verzamelen dat je zelf kunt kiezen hoe die data wordt gedeeld. Daarmee kunnen we enorme slagen maken.” Om dit te kunnen bewerkstelligen, heb je wel doorlopend nieuwe perspectieven nodig, benadrukte Van Burgel. “En je moet je trots opzij kunnen zetten, mocht het blijken dat er een bepaald systeem is dat goed werkt, wat toevallig niet het jouwe is.”

Visual landscape

Hilbrand Jacobs, die onder andere procesbegeleider is bij Buurtgeluk overhandigde aan het einde van de eerste panelsessie aan Karen van Ruiten (directeur van Alles is Gezondheid & Positieve Gezondheid) een visual landscape waarin verschillende mogelijke transities in de gezondheidszorg zijn afgebeeld. “Ook op deze beeldplaat staat de mens centraal”, zei Jacobs. Van Ruiten koppelde de ontvangst ervan aan een belofte. “Dit soort creatieve input is fantastisch. Wat mij betreft moeten we hier samen verder aan werken. Vandaar ook dat we met verschillende deelnemers hebben afgesproken om over een half jaar een nieuwe sessie te organiseren.”

Kracht van ontwerp

Het tweede panel, waarbij Elke Miedema (INHolland & Healthscapes), Gjilke Keuning (HKU & Health Hub Utrecht) en Robin Bergman (Stichting Toekomstbeeld der Techniek) aanschoven, stond in het kader van de kracht van ontwerp. “We houden het zorgsysteem vaak op een krampachtige manier in stand”, zei Miedema. “Ontwerpers zijn er goed in om aan die boom te kunnen zagen, om ruimte te maken en om ideeën te kunnen laten zien en ons erin te laten geloven.” Bij de sessie waar Miedema tijdens de Health-dag aan deelnam, is er in korte tijd een boek gemaakt, legde ze uit. “Daarin hebben we geprobeerd verschillende rollen uit het zorgsysteem in kaart te brengen. Ook hebben we gekeken naar wat nou eigenlijk wenselijk is op lange termijn voor een zorgorganisatie.”

Heilige graal

Dat lange termijn-denken is volgens Keuning cruciaal, legde ze uit aan de hand van een voorbeeld van zorginstelling Reinaerde. “Daar krijgen we al vijf jaar de ruimte om op een artistieke manier te experimenteren. Hier merk je gewoon dat het geen projecten meer zijn, maar echt een beweging waar je ontzettend veel tijd in moet stoppen. Je moet elkaar leren kennen en open moeten staan voor elkaars cultuur. Dat gaat niet vanzelf. Maar als je eenmaal op gang bent, zie je wel dat er veel energie in zo’n beweging blijft zitten.” 

Ook Bergman, die zich bij de Stichting Toekomstbeeld der Techniek bezighoudt met toekomstscenario’s, ziet in de een grotere rol voor ontwerp bij het vormgeven van systemen in de zorg. “Maar natuurlijk is ontwerp alleen niet de heilige graal”, zei hij. “Het is ook een valkuil om dit zo te zien, denk ik. Je moet namelijk niet alles weggooien wat er al gedaan is en welke kennis en kunde er al vergaard is. Ontwerp is in de toekomst wat mij betreft een mooie toevoeging met bepaalde krachten die nog meer tot uiting mogen komen.” 

Lied

De conferentie werd afgesloten door een performance van zangeres Noah Claassen. De oud-studente van het Utrechts Conservatorium dook voor haar afstudeerproject in de verhalenbank van de afdeling psychiatrie van UMC Utrecht. Dat resulteerde in het nummer ‘Hij kwam nog wel naar huis’, dat ze zong op het podium van Natlab. Ze bezingt erin de grens tussen waan en waanzin en vertolkte zo op een bijzondere manier het verhaal van een patiënt in de geestelijke gezondheidszorg. Na het lied verzocht Van Bergeijk om bezoekers van de conferentie waarden die tegenwerken op een ‘waardenbon’ te schrijven en vervolgens letterlijk los te laten in de zaal. “Hiermee maak je alvast een begin van je eigen transitie.”