De Generatiedenkers: Kim van Sparrentak

We worden gebeld door een medewerker van team Sparrentak, ze is 10 minuten later. “Het was iets verder fietsen dan ik dacht hoor” zegt Kim van Sparrentak als we de deur voor haar open doen. Ze is gefietst naar de Keilewerf, een creatieve hub in het Rotterdamse havengebied, en de thuisbasis van ontwerpbureau Verveeld � Verward. We stonden er even van te kijken dat onze Europarlementariër, deze driving force in Brussel, bij ons over de vloer zou komen voor dit interview. Dat is niet gebruikelijk. Heel gek blijkt het niet. We zijn stadsgenoten! En nog net op fietsafstand.

Het was niet altijd Rotterdam. De plek die haar vooral groot heeft gebracht is Zeeland. Volgens Kim is vooral hier de activiste en politicus in haar aangewakkerd. Zo zat ze op de middelbare school in Middelburg toen de 1040 uur regeling werd ingesteld. Door de regeling moeten leerlingen extra uren op school blijven zonder daadwerkelijk les te krijgen, ook wel ‘ophokuren’ genoemd. Destijds ontstonden er felle protesten van scholieren tegen de 1040-urennorm en deze ophokuren. Ook een jonge Kim stond in de bres. “En toen kwam de ME inslaan op middelbare scholieren… Dus als je als jong iemand zegt dat het beleid niet werkt, word je in elkaar geslagen. Door een instituut. Dat was echt hèt moment voor mij. Dat onrecht deed zoveel met me.” Niet lang daarna was Van Sparrentak een aanwezige stem bij de inspraakavonden over een nieuwe kerncentrale in Zeeland. Waar ze zich verbaasde over de minimale representatie van haar generatie ten opzichte van het peloton aan boomers, die vooral benadrukten dat een kerncentrale goed zou zijn voor de werkgelegenheid. “Zij zijn er niet eens meer als dat kreng er zo meteen staat. Jongeren moeten meer betrokken worden in deze debatten. Zij wonen in die toekomst. Er moet naar hen geluisterd worden.”

Kim van Sparrentak studeerde politicologie, future planet studies en stedelijk milieu management. En nu staat Kim van Sparrentak, 34 jaar oud, opnieuw tussen de grijze mannen met pakken, in het Europees Parlement. Ze lacht. “Maar nu heb ik macht! Het is bizar. Er wordt naar me geluisterd.” 

We will rock you 

Van Sparrentak heeft sinds haar intrede op 29 jarige leeftijd al flinke sporen achtergelaten in het wetgeving-landschap. Vanuit haar positie op digitalisering maakt ze zich strijdbaar voor mensenrechten. “Mijn grootste doel is menselijkheid behouden in digitalisering” zegt Van Sparrentak. “Ken je We will Rock You – the musical?” De link met mensenrechten lijkt ons niet gelijk vanzelfsprekend, maar we moeten dan ook toegeven deze musical nooit gezien te hebben. “Dit is mijn sci-fi dystopian future”, vervolgt van Sparrentak. Het verhaal in deze musical speelt zich af in een wereld waar de killerqueen met behulp van algoritmes dicteert wat iedereen zal dragen, eten en luisteren: alleen digitaal geproduceerde muziek. Totdat de jeugd opkomt voor ‘echte’ muziek. “Even de beoordeling buiten beschouwing gehouden hoor, wat me hier vooral zo in aanspreekt is de spiegel die het voorhoudt.” Het vertelt eigenlijk het verhaal van één bedrijf dat van ons de perfecte consument heeft gemaakt. En daar stevenen we wel op af. De beste mensen werken bij Google en Meta, om hun advertentiemachines nog beter te maken. In hun liefste droom ben jij compleet te sturen.” 

Recent onderzoek wijst uit dat 17% van de mensen liever een pink verliest dan nooit meer een smartphone te mogen gebruiken. Van jonge Nederlanders tussen de 18 en 24 jaar beweert ook 49% dat ze liever sex opgeven dan hun smartphone. Van Sparrentak ziet dat geen zelfdiscipline op kan tegen de trucjes van grote techbedrijven. Daarnaast is de lobby enorm. Ze ontwikkelde een initiatiefvoorstel over verslavend ontwerp van online diensten, wat oproept tot regels tegen verslavend en manipulatief ontwerp van apps en smartphones. Het voorstel werd met een brede meerderheid aangenomen. “De mensen van wie ik had verwacht dat ze zouden zeggen ‘oh, regelzucht’  en ‘dat is zielig voor de techbedrijven’ stemden in! Het is een onderwerp dat iedereen, los van politieke kleur, zich aantrekt. Alle mensen die ik moest overtuigen om in te stemmen zagen hun kleinkinderen bonje maken om schermtijd. Persoonlijke herkenning in het probleem is leidend geweest en heeft het ruim gewonnen van de lobby.”

De techbedrijven geven niet snel op. Dankzij slimme marketeers worden misleidende woorden als ‘de Cloud’ de wereld in geholpen, waarbij wij allemaal denken dat het onschuldige lucht is waar we onze bestanden uit trekken. In werkelijkheid zijn dit gigantische, energievretende datacenters. Taal is een vernuftig middel om de consument dom te houden. En meer slimme marketeers, IT’ers en andere specialisten krijgen wekelijks een aanbod van zo’n 150.000 aan startsalaris in hun mailbox. Van Sparrentak: “Die briljante mensen zouden zich ook kunnen inzetten voor klimaat of armoede. Maar zo veel geld verdien je daar natuurlijk nooit mee.” Deze opvatting benadrukt het volgende waar Van Sparrentak zich hard voor wil maken: het verdienmodel van deze techbedrijven. “Dat moeten we aanpakken. Geen monopolies meer. Competitiebeleid. Een miljonairstax.”

En haar slagkracht moeten we niet onderschatten. Zo heeft ze onderhandeld over de AI-wet. Deze wet stelt AI-ontwikkelaars onder andere verplicht transparant te zijn over water- en energieverbruik, ook zal deze inclusief ingericht moeten worden. Zo zou een programma als MidJourney als default een eerlijke afspiegeling van de samenleving moeten genereren en openheid bieden over wat het genereren van zo’n plaatje slurpt aan energie – zijnde, een volle iPhone batterij. De AI wereld zit vol rookgordijnen en de wetgeving hiervoor loopt sterk achter op de razende vaart aan ontwikkeling. “Ik leg de lat hier!” Van Sparrentak gebaard met haar arm hoog in de lucht. “Het is belangrijk ons te beseffen wat kunstmatige intelligentie over 50 jaar voor vormen heeft kunnen aannemen. Dat kunnen we nog niet precies weten. En toch moet de wetgeving die we vandaag maken hoe dan ook weerbaar zijn.”

Kim en Goliath

Het is belangrijk dat de jongere generaties een stem hebben in het Europese Parlement. Juist omdat beleid en wetgeving wat daar wordt gemaakt zo ontzettend veel invloed heeft op de toekomst van jonge Europeanen. “Ik vind het zo frustrerend dat iedereen hier zo oud is.” Hoe ouder je wordt hoe vaker je jezelf zult betrappen op gedachten als ‘ik snap de jongere generatie niet meer’ en ‘ja, maar zo doen we het al jaren.’ Het is bij Van Sparrentak te merken dat er een enorme energie is om dingen anders te doen, vanuit een begrip voor haar generatie en vanuit hun beoogde plek in de toekomst. Van Sparrentak: “Dat ik jong ben, brengt daarnaast ook nog een flinke bewijsdrang met zich mee. Ik geef het echt m’n alles.” Van Sparrentak is dan ook niet bang het op te nemen tegen de techreuzen van onze tijd. Ze ontkent ook niet zich te herkennen in het idee van Kim en Goliath. De kleine maar tactische nieuweling, tegenover het bakbeest van een instituut, industrie, lobbyisten en aandeelhouders. Kim bewijst dat er valt te winnen van zo’n grote kracht. 

Hoe? Volgens Van Sparrentak is de sleutel uiteindelijk het benadrukken van de dingen die we wel willen. We moeten stoppen en minderen met enorm veel dingen. Het aan banden leggen van verslavende apps en smartphones is grotendeels gelukt omdat de grootouders binnen het Europese Parlement verlangen naar een hechtere band met de kleinkinderen, waar vooralsnog een scherm tussen zat. Ofwel, de afbraak van de dingen waar we gewend aan zijn geraakt hebben geen schijn van kans zonder het verlangen naar dat wat er voor terugkomt. Kim haalt een ander voorbeeld aan: “De auto. We zouden veel meer in kunnen spelen op de voordelen van autoluwe straten, ze zijn simpelweg overtuigend: je kinderen krijgen geen astma; je verlaagt de kans op kanker; minder lawaai; het biedt een veilige plek om je kinderen te laten spelen en; meer ruimte voor vergroening. Maar we weten niet wat we missen! Dat soort dingen zouden we veel concreter kunnen maken.”

Pride

Als Kim van Sparrentak niet het Europees Parlement aan het toespreken is, is de kans groot dat ze zich bij een Pride optocht heeft aangesloten. En niet alleen omdat ze zelf gay is. “Mijn meest emotionele strijd is die voor LHBTI rechten.” zegt van Sparrentak. “Misstanden hier doen mij veel meer dan als iets met bigtech niet lukt. Dat ligt in de toekomst, dit onrecht speelt nú.” Van Sparrentak vertelt over haar betrokkenheid bij optochten in steden als Belgrado en Skopje. “Als ik er ben, zorgen ze voor meer veiligheid, dat er politie komt en dat de mobs met zwaaiende kruisen niet zomaar op ons af kunnen komen. De verhalen die hier vandaan komen zijn heel indringend. Van zo’n ervaring moet ik soms dagen bijkomen.” 

Ook in Nederland zag Van Sparrentak de acceptatie van lhbti’ers onder jongeren fors dalen. Vijf jaar geleden vond 41% van de Zeeuwse jongeren homoseksualiteit normaal en dit is sindsdien gedaald tot 25%. Die trend houdt stand in alle andere delen van Nederland. Van Sparrentak: “Hier moet iets aan veranderen. In de eerste plaats door ons uit te spreken. Maar dat zal niet genoeg zijn. Ik wil dat het internet weer mensen verbindt in plaats van verdeeld. We moeten de macht over wat er online gebeurt uit de handen van bedrijven halen en weer in dienst stellen van mensen. Het verdienmodel gebaseerd op desinformatie en haat moet stoppen: we moeten een einde maken aan de polariserende aanbevelingsalgoritmen.” 

Zeeuws meisje

‘Daar is Zeeuws meisje, alles komt goed’ – is een stukje tekst wat je je zou kunnen herinneren uit het jeugdprogramma van Villa Achterwerk: Zeeuws Meisje. Dit meisje leeft in een Nederland waar niets meer groeit behalve één ding: augurken. Kim van Sparrentak haalt gniffelend het programma aan, maar meent dat het haar ambities heeft gevormd. “Ik wil gewoon de wereld verbeteren! Ik wist alleen nog niet dat vanuit de politiek zou zijn, ik had nooit gedacht dat ik daar mezelf zou kunnen zijn. Het was heel belangrijk voor mij om voorbeelden te hebben.” Een zo maakte een fictieve jeugdheldin plaats voor vrouwen als bioloog en schrijver Rachel Carson, voormalig premier van New Zealand Jacinda Ardern, en eigenlijk alle Finse vrouwen in de politiek. 

“Vol liefde buigt de mens zich over de wieg van zijn kind … en laat tegelijk toe dat zijn voedsel wordt vergiftigd. Hoe lang nog?”

Bovenstaande is een quote uit het boek ‘Silent Spring’ (1962) van Rachel Carson. Ze beschrijft een wereld waar de vogels niet meer fluiten. Het boek alarmeerde over de gevaren van pesticiden en leidde tot revolutionaire veranderingen in milieuwetten, onder andere het verbod op DDT. Van Sparrentak refereert dan ook direct aan Carson als we vragen wie volgens haar een toonaangevende voorouder is. “Oh! En mycelium! Mensen die daar onderzoek naar doen, vind ik echt super.” Voor wie er niet bekend mee is, mycelium is een netwerk van schimmels en een opkomend bio bouwmateriaal. Vast niet geheel toevallig dat mycelium daarnaast ook de meest toxische substanties weet af te breken, en in die zin erg vergelijkbaar is met Rachel Carson. Als er in de tijd van Carsons overlijden al mycelium doodskisten hadden bestaan was dat ongetwijfeld haar voorkeur geweest. “Als het mis gaat, wil ik daar wel in” zegt Van Sparrentak resoluut. Daarin lijkt ze echter ver haar tijd vooruit, ze is hier nog lang niet klaar.