De toekomst van de zorg is intiem (en nog twee stellingen om over na te denken)
Wat vinden we eigenlijk belangrijk voor onze kwaliteit van leven? En hoe regelen we dat? De vragen die de Embassy of Health dit jaar opwerpt, zijn door corona nog relevanter geworden. Een gesprek met drie betrokkenen over hoe ontwerpers dit soort vraagstukken benaderen.
Jetske van Oosten, van het Stimuleringsfonds creative industrie, is dit jaar curator van de Embassy of Health. Ze stelde voor deze DDW een (online) expositie samen met 15 projecten op het snijvlak van zorg en ontwerp. Van een ziekenhuis dat samen met een wooncoöperatie kijkt naar de veranderende rol van zorg in de wijk, tot concepten voor een menselijke winterslaap. “Daarmee zie je de verschillende rollen waarop je een ontwerper kunt bevragen. Van meedenken over toekomstscenario’s tot heel concreet een bepaalde manier van werken veranderen en daarmee vernieuwing aanjagen.”
Chronic Health – Happily ever after? is dit jaar de titel van de Embassy. “De wereld is het afgelopen jaar op z’n kop gezet. Door de coronacrisis kwam ons zorgsysteem onder druk te staan en zijn we zelf opnieuw gaan nadenken over wat van waarde is. Dat vraagstuk, wat vinden wij nou echt belangrijk als het gaat om onze gezondheid, hebben we verder onderzocht.”
De Embassy werkt samen met verschillende partners, van Waag tot het Máxima Medisch Centrum. “We maken gedurende het jaar een narratief met elkaar. Waar staan we, waar staat de zorgsector, wat zijn de actuele opgaves en wat kan ontwerp daaraan bijdragen? Met die vragen gaan we samen aan de slag.”
De expositie is opgedeeld in drie stellingen. De eerste is: de toekomst van de zorg is intiem. “Die raakt aan de rol van de ontwerper. Hoe je kunt ontwerpen vanuit de gebruiker? Een mooi voorbeeld is ENCOUNTER van Joost van Wijmen. Hij ontwerpt ontmoetingen in ondermeer de ouderenzorg. In zo’n ontmoeting positioneert hij de oudere niet als iemand die kwetsbaar is en hulp nodig heeft, maar als iemand die ervaring heeft met bijvoorbeeld fysieke beperkingen en ongemakken. Op die manier ontstaat een gesprek waarbij problemen zichtbaar en bespreekbaar worden.”
De tweede stelling gaat over zorg die inclusief is. We praten hierover met social designer Sjaak Langenberg. Hij werd uitgenodigd door zorgorganisatie Reinaerde om mee te denken over de herbestemming van een gebouw op een van de instellingsterreinen, een plek voor mensen met een verstandelijke- en lichamelijke beperking. De wens was om het gebouw en het terrein meer met de omgeving te verbinden. Hoe pak je zoiets aan? Langenberg besloot allereerst om er z’n tentje op te slaan. Samen met ontwerpster Rosé de Beer verbleef hij zo een tijdje op het terrein in Woudenberg.
Langenberg: “Ik weet dat dit soort herbestemmingsprocessen stroperig kunnen zijn. Dat je over stenen blijft praten in plaats van verbinding te maken. Terwijl, als je echt verbinding wilt, kun je daar morgen al mee starten. Dat is ook wat wij deden, door daar te gaan kamperen. Met een laagdrempelig ingreep, die onverwacht is, maakten we contact met cliënten, hun verwanten en zorgmedewerkers. Al op de eerste dag zagen we nieuwsgierige bewoners voorzichtig hun gordijntjes opzij schuiven. Later raakten we aan de praat en werden we uitgenodigd op de koffie. Zo vergaarden we op informele wijze veel informatie die leidde tot een plan voor een duurzame verbinding.”
“De kern van wat we daar deden zit nog steeds in wat uiteindelijk Re-creatie is geworden. Een portiersgebouw op het terrein is nu een gastatelier waar kunstenaars en ontwerpers drie maanden verblijven om nieuwe verbindingen te leggen tussen de bewoners en hun omgeving. Robin Weidner is een van die ontwerpers. Hij ontwikkelde een inclusieve houtwerkplaats met hulpmiddelen waarmee mensen met en zonder een beperking producten kunnen maken. Zagen en boren wordt zo zelfs mogelijk voor cliënten met een ernstige beperking. Ambacht brengt mensen van binnen en buiten de instelling samen. Waar de zorg soms onder druk staat geven de gastontwerpers nieuwe energie aan alle betrokkenen. Dat is een mooie bijvangst.”
Op de Embassy of Health is naast dit soort concrete projecten ook aandacht voor vergezichten. Een voorbeeld is het project ‘The Caretaker’. Dit is één van de korte video’s waarin studenten van ArtEZ op uitnodiging van Philips Experience Design speculeren over de toekomst van de gezondheidszorg. “In dit scenario zien we een toekomst waarin mensen drie maanden per jaar in medische winterslaap worden gehouden om de aarde te ontlasten”, vertelt experimenteel ontwerper Frank Kolkman die betrokken is bij het project. “In de tussentijd zorgen enkele ‘caretakers’ voor ieders veiligheid door op te treden bij mogelijke storingen. De video roept op te reflecteren op de relaties tussen technologie, gezondheid, duurzaamheid, en de invulling van werk.” Het project is onderdeel van de derde en laatste stelling van de Embassy: de toekomst van de zorg is in samenhang. Een gezonde samenleving gaat samen met een gezonde planeet, waar systemen ‘in sync’ met elkaar zijn. Zijn we in staat om samen een duurzaam ecosysteem in te richten?