Embassy of Water op DDW23

Bouwen vanuit de gedachte wat water nodig heeft om te stromen. Kijken hoe water zich beweegt als er op die bouwlocatie niet gebouwd zou worden. De infrastructuur van water verwerken in de bouwplannen. Water revitaliseren, hergebruiken en bedanken. Anouk van der Poll, creatief leider van de Embassy of Water, streeft het allemaal na.

Sinds 2018 laat de Embassy zien hoe we anders met water om kunnen gaan. Door de waterexcessen van de afgelopen jaren is ook duidelijk dat het anders moet. Tijdens Dutch Design Week 2023 (DDW23) toont de Embassy hoe gebouwen kunnen fungeren als collectief, natuurlijk zuiveringssysteem, waar we water lenen uit de kringloop en schoner en vitaler teruggeven aan de natuur. Een waterpaviljoen op het Stadhuisplein in Eindhoven laat zien hoe luisteren naar water de basis kan zijn.

Decentrale waterzuivering

Het idee voor het waterpaviljoen ontstond door in gesprek te zijn met de bouwontwikkelaars van de woningen rondom het Stadhuisplein, vertelt Van der Poll. “Ik had ineens een ingeving om een decentrale zuivering te maken van ‘ons’ Designhuis. Waarmee we het water dat bij die bouw wordt gebruikt, zuiveren en schoon kunnen teruggeven aan de natuur.” Ze maakte een tekening en kon alle resultaten van projecten die de afgelopen jaren de revue passeerden in die tekening kwijt. “Ingrediënten die in nieuwbouwplannen kunnen worden meegenomen. Die ingrediënten verbeelden we in de expositie.”

Studio Corvers, een multidisciplinaire ontwerpstudio op het snijvlak van ontwerp en architectuur, werd gevraagd om het paviljoen neer te zetten. Met een boekwerk van zo’n 75 pagina’s, en een muur vol afbeeldingen en post-its, briefde Van der Poll het team van Studio Corvers.

Na de briefing bevroegen de ontwerpers van de ontwerpstudio mensen op straat. “Ik had ze overspoeld met termen die nieuw voor hen waren, zoals regeneratieve woningbouw en life-centered design.” Studio Corvers ontdekte dat mensen überhaupt geen idee hebben hoe ons watersysteem eruit ziet en werkt. “Een studente van 19 was bijvoorbeeld helemaal verbaasd dat het water dat door het putje wegstroomt uiteindelijk weer in de zee verdwijnt. Ze dacht dat het weer terug ging naar de ‘de bedrijven met grote tanks’, om weer ‘nieuw water’ van te maken.”

De natuurlijke watercyclus

Daardoor besefte Van der Poll dat ze er niet meer aan ontkomt om mensen te laten zien hoe het watersysteem binnen een stad in elkaar zit, maar ook de natuurlijke watercyclus, en wat wij daar vervolgens mee doen. “Ik wilde er altijd van afblijven om te laten zien wat er niet goed gaat. Ik wilde altijd inspireren en hoop geven. Dat wil ik nog, maar het verhaal van nu moeten we eerst vertellen. Je wilt dat mensen begrijpen waarom we naar een andere aanpak moeten.”

Dus komt er in de glazen kas een gedeelte waar je het verhaal over het huidige systeem kan zien en horen. “Het wordt ontworpen als een beleving, waarbij mensen even kunnen gaan zitten om het in zich op te nemen.”

In en rond het paviljoen is werk uit eerdere exposities van de Embassy te zien. Zoals de Mensput-Wensput van Fides Lapidaire en Axel Coumans. “Ook voor Fides is water een thema geworden. Zij kijkt ernaar uit om weer allerlei gesprekken te voeren met mensen over wat water van mensen zou wensen.”

Daarnaast toont de expositie nieuw werk van onder anderen fotograaf Diewke van den Heuvel. Van den Heuvel heeft een enorme interesse in gletsjers, laat Van der Poll weten. “Zij is naar een verdwijnende gletsjer in de Zwitserse Alpen geweest. Die heeft ze ook van binnen gezien en er hele mooie foto’s van gemaakt. Ze sprak met de lokale bevolking die al bezig is om afscheid te nemen. Diewke’s werk is agenderend, zij laat ons nadenken over waar wij hier in Nederland nog absoluut niet mee bezig zijn: wat gebeurt er als die gletsjer er niet meer is?”

Visualiseren wat er al kan

Meer voorstellend van aard worden de visualisaties van Eindhovens architectenbureau Mulderendevries, dat Van der Poll benaderde om te visualiseren “dat het allang anders kan”. “Ik wil mensen aanzetten om op een andere manier te gaan kijken en er op een andere manier over na te denken. Dat mensen er met elkaar over praten, dat mensen zich afvragen wat het water zelf ervan vindt.”

De expositie wordt een overzicht van wat de Embassy in de vijf jaar van haar bestaan heeft gedaan. Een periode waarin de Embassy een stem aan water gaf. Eerst met wateronderzoeker Cees Kamp, wat nog even zoeken was, bekent Van der Poll. Het tweede jaar met natuurfilosoof en bioloog Matthijs Schouten, die een persconferentie hield als de ‘stem van water’. Langzaam zag Van der Poll een verandering. “Als ik het nu over de stem van water heb, kijkt niemand daar raar van op.”

De tijd nemen

Van der Poll begrijpt dat de watertransitie tijd kost. “Je hebt een lange adem nodig om anders met water om te gaan. Soms is dat lastig, want je hebt haast. Het is echt zo’n puinhoop. Dan denk je: we moeten dit echt zo snel mogelijk op een andere manier gaan doen. Tegelijkertijd voel je dat het tijd nodig heeft, omdat het gaat om een verandering naar een andere houding. Die tijd wil je nemen.”

Samen met de partners ontwikkelde de Embassy vorig jaar een toolkit om met bouwpartijen aan tafel te gaan. “Je kunt niet zomaar bij een bouwbedrijf aankloppen en zeggen hier heb je de stem van water, dan schrikken ze zich rot. Daarom ontwikkelden we een toolkit om mensen stapsgewijs mee te nemen, maar wel op zo’n manier dat het aansluit bij het bouwproces.”

Het afgelopen jaar doorliep de Embassy de toolkit met bouwonderneming Dura Vermeer. Als een soort eerste kennismakingssessie met die toolkit, waarbij ook de stem van water werd vertolkt. Van der Poll: “Ik zat dat van een afstandje te bekijken. Het was mooi om te zien dat al die mensen vragen stelden aan water en met water in gesprek gingen. Dat leidde tot mooie eye-openers.”

Eye-openers

Bijvoorbeeld tijdens de eerste stap uit de toolkit. “Je benoemt jouw persoonlijke piramide van prioriteiten en je zakelijke. Water doet dat ook. Iemand had opgeschreven ‘bescherming’ en in de piramide van water stond hetzelfde. De eerste gedachte was: we zitten op een lijn. We willen allebei bescherming. Maar door in gesprek te gaan, ontdek je dat het om hele andere vormen van bescherming gaat. De een wil bescherming tegen water. Water wil bescherming vóór het water.” 

Van der Poll merkt dat water vanuit verschillende hoeken steeds vaker als de basis wordt gezien. Zoals vanuit een politieke. Het kabinet maakte water en bodem sturend bij de ruimtelijke keuzes. “Dat is fantastisch, daar zijn we als Embassy heel blij mee. Ik hoorde (inmiddels demissionair) minister van Infrastructuur en waterstaat Nederland Mark Harbers vorig tijdens het Deltacongres letterlijk zeggen: ‘Wij luisteren naar wat het Spaarne (korte rivier die stroomt van Haarlem naar Spaarndam, red.) ons te vertellen heeft.’”

Het zijn die kleine stapjes die voor de creatieve leider belangrijk zijn. Stappen die ze zelf ook neemt. Zo vertelde ze vorig jaar dat ze een regenwaterput wilde realiseren bij haar nieuwbouwwoning. “Die is nu aangesloten. Ik kan mijn wc doorspoelen met regenwater!”

Lees hier het interview van vorig jaar met Van der Poll

Kronkelend en rimpelend

Ter illustratie maakte Van der Poll een kronkelende waterleiding. “Water heeft geen rechthoekige waterleiding nodig, water moet kunnen meanderen. Ik vroeg aan iemand van Brabant Water waarom leidingen allemaal zo recht en hoekig zijn. Omdat onze huizen recht en hoekig zijn, was het antwoord. Wat nou als je dat omdraait? Dat je water een natuurlijke beweging geeft en daar je huis op aanpast? Het gaat veel meer om dat samenspel.”

Ook is Van der Poll trots op de samenwerking met de partners van de Embassy. “We weten ook niet alle antwoorden, maar we groeien met elkaar en leren. We zijn een hecht clubje geworden. Dat is een mooi en bijzonder proces.” Zo zet Karla Niggebrugge, beleidsmedewerker klimaatadaptatie bebouwd gebied & sociale innovatie bij de provincie Noord-Brabant, partner van de Embassy, de stem van water door in haar beleidsstukken, vertelt Van der Poll. 

“Ze vergelijkt de samenwerking met de Embassy als een steen die het water raakt en de rimpeling die dan ontstaat. ‘We starten een rimpeling die steeds verder rijkt’, schrijft ze.” Dit jaar is het laatste jaar van de driejarige samenwerkingsovereenkomst die Dutch Design Foundation met met Waterschap De Dommel, provincie Noord-Brabant, Brabant Water en de gemeente Eindhoven tekende. Van der Poll: “Ik hoop dat er minstens nog drie jaar volgen.”

De Embassy of Water organiseert het hele jaar door activiteiten. Elk jaar tijdens DDW laat de Embassy zien waar zij staat. Dit jaar vanaf het Stadhuisplein. Een compleet overzicht van deelnemende projecten en programmering volgt later.