Embassy of Water tijdens DDW24
Creatief leider Anouk van der Poll over hoe een nieuwe vormentaal een respectvolle relatie met water bevordert.
Een nieuwe vormentaal kan helpen het hokjesdenken over water te doorbreken, meent Anouk van der Poll, creatief leider van de Embassy of Water. In aanloop naar Dutch Design Week 2024 (DDW24) ontwikkelt Lydia Fraaije als nieuwe Stem van Water zo’n vormentaal met de natuur als inspiratie. “Water heeft zoveel prachtige eigenschappen. Kijk bijvoorbeeld naar hoe een druppel valt. Daar kunnen we heel veel van leren.”
Toen Anouk van der Poll in 2018 begon als creatief leider van de Embassy of Water stonden uitdagingen rond water nog niet zo stevig op de kaart, vertelt ze. “Nu snapt iedereen ondertussen gelukkig wel hoe belangrijk en urgent het is dat we op een andere manier naar water gaan kijken en er dus ook anders mee omgaan.” In aanloop naar DDW24 ontwikkelt biomimicry en biophilic architect Lydia Fraaije een nieuwe vormentaal die het verhaal van water op een nog meer alomvattende manier gaat vangen en uitdragen. Fraaije gebruikt in haar ontwerpen de natuur als inspiratiebron.
Momentum
Ondanks het gegroeide momentum is het nog steeds belangrijk dat het verhaal van water wordt verteld, meent Anouk. “Droogte of juist hele natte periodes en de consequenties daarvan zijn de laatste jaren erg zichtbaar geweest. Mensen hebben het er ook over. Het feit dat gezond drinkwater in het geding is, is regelmatig in het nieuws geweest. Toch is het hele plaatje van water veel breder dan wat je direct ziet: droogte of juist een overvloed aan water. We hebben nog steeds een slag te slaan. Kort gezegd doen we het nu zo: we pakken water, gebruiken het, maken het vies en dan lozen we het. Dat idee willen we omdraaien. We lenen water namelijk uit een kringloop. En als je iets leent, hoor je daar zorgvuldig mee om te gaan, omdat je het ook weer terug wilt geven. Dat volgt een meer inheemse visie, waarin met respect en dankbaarheid over water gesproken wordt.”
Weg uit hokjes
Om water zo te kunnen zien en benaderen, is het belangrijk water uit allerlei hokjes te wurmen, zegt Anouk. Li An Phoa, die afgelopen jaar de Stem van Water was vanuit de Embassy of Water, is daar voortvarend mee bezig. “Li An heeft bijvoorbeeld alle burgemeesters van steden en dorpen aan de Maas met elkaar verbonden. Water houdt natuurlijk niet op bij een landsgrens, maar gaat daar dwars doorheen. Dit terwijl bestuursvormen wel ophouden bij een grens. We hebben al het water in allerlei hokjes geduwd, maar dat is niet de realiteit van de natuur. We zitten zo vast in die denkbeelden. We hebben het idee dat we er als het ware boven staan: wij als mens controleren het en bepalen hoe water zou moeten stromen. Langzaam maar zeker komen we erachter dat dit niet echt een handige manier van doen is.”
Neem het aantal soorten water dat we hebben benoemd, zegt Anouk. “Je hebt regenwater, zeewater, rivierwater, afvalwater, drinkwater, grondwater, oppervlaktewater, noem maar op. Daardoor worden ook verantwoordelijkheden gescheiden: die persoon is verantwoordelijk voor afvalwater en weer iemand anders zorgt dat het drinkwater goed is. Door al die compartimentjes, wordt er toch redelijk vaak met oogkleppen gewerkt.” Willen we breken met dat hokjesdenken is er meer één gezamenlijk verhaal nodig, aldus Anouk.
Lydia Fraaije: nieuwe vormentaal
Zo’n gezamenlijk verhaal krijgt gestalte in een nieuwe vormentaal die wordt ontwikkeld door Lydia Fraaije. Als biomimicry en biophilic architect laat zij zich in haar ontwerpen inspireren door de natuur. Anouk: “Veel eigenschappen van water kun je als het ware kopiëren en gebruiken in ontwerp. Neem als voorbeeld water in een bos. Dat beweegt via een heel mooi proces: via de hoogste blaadjes aan een boom sijpelt het heel langzaam naar beneden en komt het op een mosbedje terecht voordat het uiteindelijk in de bodem wordt opgenomen. Dat is een bijna liefdevolle manier van het opvangen van water. Vergelijk dat eens met hoe het midden in de stad gaat: daar valt het als het ware keihard op hete stenen en verdampt het nog voordat het überhaupt in de grond terechtkomt. De vertraging van het bos kun je gebruiken voor een vormentaal.” De vormentaal die Lydia Fraaije ontwikkelt, presenteert ze tijdens DDW24. “Als je op zo’n manier aandachtig gaat kijken en je echt wilt weten wat er in een watersysteem allemaal gebeurt, doet dat ook iets met de relatie die je met water hebt. Die relatie kun je ook binnen een gebouw meer gaan uitdragen.”
Technische verkenning
Deze zienswijze wordt dit jaar ook concreet onderzocht in een technische verkenning voor een circulair watersysteem. “Midden in het centrum van Eindhoven komt het nieuwbouwproject Moleneind te staan. In dat gebouw worden ongeveer 150 woningen gerealiseerd”, vertelt Anouk. “Samen met de ontwikkelaar gaan we kijken wat er nodig is om een compleet circulair systeem te maken. In die verkenning kijken we op een zo breed mogelijke manier. Hoe kunnen we water dat we gebruiken bijvoorbeeld het beste zuiveren? Wat kost dat? Maar ook: welke effecten op je gezondheid heeft water binnen een gebouw? Hittestress is bijvoorbeeld een concreet probleem, maar de schade wordt nooit helemaal doorgerekend bij het ontwerpen van een gebouw. Wat levert het uiteindelijk op als we dankzij een slimme manier van omgaan met water voor verkoeling kunnen zorgen? Misschien kunnen met die vragen in gedachten ook een zorgverzekeraar of heel andere soort experts laten aanschuiven bij de ontwikkeling van zo’n project. Als we op een bredere manier kijken en stakeholders verbinden en over grenzen en hokjes heen kunnen laten kijken, kunnen we ook hun waardes koppelen aan water. Vervolgens kunnen we dit alles meenemen in een businescase.”
“Inheemse culturen zien water ook als een levend wezen, als een soort familielid voor wie je zorgt. Dat vind ik prachtig en tegelijkertijd interessant.”— Anouk van der Poll
Water als persoon
Als je met de creatief leider van de Embassy of Water spreekt, merk je dat ze erover praat alsof het om een persoon gaat. “Ik zie water als iets dat leeft”, zegt ze daarover. “Inheemse culturen zien water ook als een levend wezen, als een soort familielid voor wie je zorgt. Dat vind ik prachtig en tegelijkertijd interessant.”
De zienswijze in veel westerse culturen staat hier vaak haaks op, merkt Anouk op. “We slaan het hier bijna plat: water is H2O, en dat is het wel zo’n beetje. Wat mij betreft mogen we water weer een beetje beter leren kennen en lezen. Om dat te kunnen, moeten we water vaker op de eerste plaats zetten. Daarbij – en ook in een nieuwe vormentaal – is het belangrijk dat je niet met een vinger gaat wijzen, want anders duw je mensen weg.”
De kracht van water
Liever dan dat maakt Anouk ruimte voor verbinding tussen mens en water. “Ook op het gebied van verbinding heeft water bijzondere eigenschappen. Het verbindt niet alleen plaatsen met elkaar, maar het zorgt ook voor introspectie en verbinding met jezelf. Als je letterlijk bij water stilstaat, komen er vaak antwoorden en inzichten die helpen. Dat kun je ook weer vertalen naar ontwerp. Ik merk zelf dat ik altijd heel veel over mezelf leer als ik bijvoorbeeld even naar de Dommel kijk. Ook dat is een hele sterke kracht van water. Als je even bij water stil staat, of dat nu een rivier of de zee is, en ernaar luistert, luister je als het ware naar jezelf.”