In gesprek met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Hoe werkt het ministerie samen met ontwerpers?

“Een recent voorbeeld is de workshop Spiegeltje Spiegeltje aan de wand kan iedereen meedoen in dit land?, die tijdens Dutch Design Week 2023 (DDW23) werd gehouden. Ontwerper Lotte de Haan van sociaal ontwerpbureau Afdeling Buitengewone Zaken en onze Spiegelgroep gaven de workshop vorm. Die Spiegelgroep bestaat uit acht ervaringsdeskundigen en brengt de leefwereld van mensen met een beperking dichter bij de systeemwereld van VWS. De leden van de Spiegelgroep adviseren ons team vanuit hun dagelijkse ervaring met drempels in de samenleving. Lotte heeft heel knap alle verschillende ideeën en meningen van de Spiegelgroep in een mooi programma weten te integreren. Zij bleef steeds benadrukken hoe we abstracte ideeën, zoals inclusie en toegankelijkheid, in de praktijk moesten brengen, door aan te sturen op de toepasbaarheid van ideeën en oplossingen.”

Tijdens de workshop gingen de deelnemers – onder meer beleidsmakers, raadsleden en naasten van mensen met een beperking – in gesprek met de leden van de Spiegelgroep. Ze luisterden naar hun ervaringen en leerden wat je kunt doen om meedoen vanzelfsprekend te maken voor iedereen. Samen dachten ze na over een inclusieve toekomst.

Wat bracht de workshop?

“De deelnemers van de workshop kwamen tot nieuwe inzichten, zoals dat mensen zonder beperking zich vaak niet bewust zijn van hoe het is om met beperking door het leven te gaan. Dit veroorzaakt (onbewust) drempels in onze samenleving voor mensen met een beperking. Of, het besef dat een toegankelijke plek nog geen inclusieve plek is, bijvoorbeeld op een invalidentoilet moet je ook je make-up op kunnen doen. En dat de bewijslast wat betreft herindicatiestelling heel beperkend is voor veel mensen met een beperking en ontzettend veel energie kost.”

Hoe is het om te werken met ontwerpers?

“Ontwerpers kijken weer op een andere manier naar complexe vraagstukken dan wij als beleidsmakers. Ze komen met andere verfrissende inzichten en ideeën waar wij misschien nog niet aan hadden gedacht. Dat is voor ons zeer waardevol. Een voorbeeld hiervan is onze samenwerking in het What if Lab ‘Onbeperkt meedoen’ van Dutch Design Foundation (DDF). Binnen dit What if lab onderzochten vijf ontwerpstudio’s hoe we zichtbare en onzichtbare drempels bij winkelbezoek kunnen wegnemen voor mensen met een beperking. De oplossingen moesten bijdragen aan een positieve winkelervaring voor iedereen. Dat deden we samen met de Hema, Ieder(in), INretail en MKB Nederland. Uiteindelijk zijn er twee ontwerpbureaus geselecteerd.

Studio Corvers ontwierp het concept Drempelloos, dat bestond uit verschillende modules waarmee winkeliers en medewerkers op een laagdrempelige manier kunnen testen hoe toegankelijk hun winkel is. Bijvoorbeeld met een bril met beperkt zicht, zodat een winkelmedewerker kan ervaren hoe het is om minder zicht te hebben. Kun je makkelijk de ingang vinden, of de weg in de winkel? Een andere module bestaat uit een meetlat waarmee je de hoogte en de helling van de drempel kan meten. Ook is er een spel over omgangsvormen; hoe ga je om met mensen met een beperking?

Ontwerpbureau (ink.) bedacht het concept de Mensenkenners wat gaat over die omgangsvormen. Het viel de ontwerpers op hoe vaak het misgaat in de interactie tussen mensen met en mensen zonder beperking. Ervaringsdeskundigen vertelden hen dat mensen zonder beperking vaak niet weten hoe ze om moeten gaan met mensen met een beperking. De ontwerpers stelden dat wij het als maatschappij verleerd zijn om mensen met een beperking in ons midden te hebben. Daarom moeten we onze inclusiviteitsspier trainen.”

Hoe ondersteunt de Embassy het ministerie bij de samenwerking met ontwerpers?

“We hebben onlangs ons partnerschap met de Embassy met drie jaar verlengd. Juist om die samenwerking met ontwerpers op te zoeken. We hopen samen met de Embassy, de andere partners van de Embassy en ontwerpers te werken aan een inclusieve samenleving. Door complexe maatschappelijke vraagstukken te formuleren en te kijken hoe we daar oplossingen voor kunnen vinden.”

Wat betekent de samenwerking met de Embassy voor het ministerie van VWS?

“Dit partnerschap biedt ons de kans om mensen met een beperking op de kaart te zetten van ontwerpers. Het is belangrijk dat ontwerpers daar ook oog voor hebben. Ontwerpers staan immers aan de basis voor het ontwerpen van producten. Dat was voor ons een belangrijke overweging om het partnerschap aan te gaan.

Daarnaast is het partnerschap van belang om complexe vraagstukken op een andere manier te bekijken, zoals het werken aan een inclusieve samenleving. Zoals gezegd is die andere blik voor ons zeer waardevol. Hier valt nog een slag in te slaan en we hopen in de toekomst dit veel vaker te mogen doen. We kijken dan ook uit naar onze samenwerking met de Embassy de komende drie jaar.”

Wat hoop je dat de toekomst brengt?

“Het gaat vooral om het doorbreken van bestaande patronen van hoe we als samenleving met elkaar omgaan. Door de samenwerking op te zoeken, willen we daar iets in betekenen. Wat ik mooi vind om te zien, is dat ontwerpers steeds vaker aandacht hebben voor gedragsverandering. Dat is voor ons een interessante ontwikkeling. Op dit moment richt onze communicatiestrategie zich op mensen bewust te maken van de bijdrage die zij kunnen leveren aan een toegankelijke samenleving en hen tot actie te bewegen. 

Onlangs hebben we Vraagje?! gelanceerd, dé online gespreksstarter over toegankelijkheid. We hopen hiermee dat zoveel mogelijk mensen in Nederland het gesprek over toegankelijkheid beginnen en op een andere manier kijken naar mensen met een beperking: dat mensen niet beperkt zijn, maar dat juist de samenleving beperkt is.”