Inclusiviteit als een continu proces van leren en ontleren

“Inclusiviteit kun je zien als een uitnodiging om met elkaar vorm te geven aan onze maatschappij.”  Het gaat er, volgens Raviv, om dat we telkens weer openstaan voor die uitnodiging. “Dat zouden we moeten blijven oefenen. Anders kunnen we weer terugvallen in diep verankerde denkpatronen.”

Ruimte voor actie

Raviv is sinds begin dit jaar curator van de Embassy of Inclusive Society, dat vorig jaar startte. “Was het vorig jaar vooral nog praten óver inclusiviteit, dit jaar willen we met de Embassy en onze partners de ruimte creëren voor actie.”

Raviv studeerde in 2015 af aan de Design Academy. Tot 2020 werkte ze bij verschillende studio’s zoals Studio Irene Fortuyn en STBY. Ze noemt zichzelf design researcher. “Dat betekent dat je vanuit de ervaring van de mensen voor wie je ontwerpt een ontwerp- of innovatieproces begint.” In 2020 ging ze als zelfstandig en onafhankelijk design researcher verder. Samen met Pim van der Mijl richtte ze in 2015 De Voorkamer op, een inclusieve ontmoetingsplek in het hart van de multiculturele wijk in Utrecht, Lombok. Het is een plek waar verschillende culturen elkaar ontmoeten. “Hands-on werk”, aldus Raviv.

Vanuit je eigen ervaring

Dat onderzoekende en die hands-on werkwijze combineert Raviv in de Embassy. Zij en het Embassy team deden de afgelopen zes maanden grondig onderzoek om te komen tot het verhaal van de Embassy. Daarvoor nodigden zij verschillende mensen uit verschillende communities en de creatieve industrie uit voor drie lunchdialogen en vier ontwerpsessies.

De Voorkamer, de Afrikaanderwijk Coöperatie Rotterdam Zuid en Bureau Ruimtekoers in Arnhem waren het toneel voor die lunchdialogen. “Elke lunchdialoog had een ander thema, bijvoorbeeld over wat je nodig hebt om je welkom te voelen in een ruimte en over je eigen denkpatronen en stigma’s. Tijdens het lunchen was er ruimte voor iedereen om vanuit zichzelf te spreken. Iedereen heeft een verhaal te vertellen, iedereen is expert van zijn eigen ervaring.” 

‘De sportschool’

Voor Raviv werd het duidelijk dat je nooit klaar bent met inclusiviteit. “Het vraagt om een continu proces van leren en ontleren. Hoe gaan we om met patronen van uitsluiting die in onszelf en in onze sociale omgang verankerd zijn? Hoe leren we nieuwe vaardigheden, nieuwe woorden, nieuwe manieren om in contact met elkaar te komen?”

Raviv maakt de metafoor van de sportschool: “Je bent nooit klaar met sporten. Je lichaam komt bij regelmatig trainen in een modus waarin je heel erg flexibel bent, of gespierd, of waarin je cardio erg goed is. Als je een jaar niets hebt gedaan, dan vergeet je lichaam het ook een beetje. Dan moet je weer gaan oefenen of iets anders gaan doen.”

“We leren door actief deel te nemen aan inclusieve initiatieven. We nemen ons voor hoe we de behoefte van de ander beter kunnen faciliteren. Maar dan vervallen we misschien drie maanden later weer in onze denkpatronen. Die zitten zo verankerd in onszelf. Dat leren en ontleren is een proces waarvoor we continu kunnen kiezen.”

Dwarsverbanden

Als locatie voor de tentoonstelling tijdens DDW22 koos de Embassy het Van Abbemuseum. Een belangrijke en bewuste keuze, stelt Raviv. “Een tentoonstelling over inclusiviteit moet je bouwen in een ruimte die in de verschillende behoeftes van toegankelijkheid kan voorzien. Je moet er bijvoorbeeld makkelijk met een rolstoel kunnen komen. Maar ook even de rust en tijd te kunnen nemen om er te zijn en in gesprek te gaan. De akoestiek, temperatuur en licht zijn daarbij belangrijk.” 

“Het Van Abbemuseum heeft jaren onderzoek gedaan naar hoe een meer inclusieve en toegankelijke tentoonstellingsruimte te ontwerpen. De tentoonstelling ‘Dwarsverbanden’ voorziet in braille, in een audiotour en in elementen die de tentoonstelling voor meer mensen toegankelijk maken. Daar willen wij weer van leren. Andersom willen wij het museum ook weer leerervaringen teruggeven.” 

Setareh Noorani en Jelmer Teunissen ontwierpen een tentoonstelling die verweven is met ‘Dwarsverbanden’. En Studio The Anderen ontwerpt de grafische taal dat voortborduurt op de richtlijnen voor inclusiviteit van het Van Abbemuseum. Ook is de DDW tentoonstelling ontworpen met veelal geleende materialen die na afloop hergebruikt kunnen worden. “Zo hebben we minimale ruimtelijke impact op het museum en zo min mogelijk afval.”

Geen checklist

Voor Raviv is het belangrijk dat DDW niet een opzichzelfstaand moment is. “DDW is een moment om energie te creëren tussen elkaar en onderwerpen bespreekbaar te maken. Een plek waar we iets nieuws kunnen testen en experimenteren. Een plek waar we vooral met elkaar kunnen leren om vervolgens door te kunnen gaan met wat we al doen in de wijken of in onze lopende initiatieven.”

“Bij de keuze welke ontwerpers uit te nodigen om te exposeren, wilde ik inclusiviteit niet benaderen als een checklist van groepen buiten de mainstream om vervolgens een project over die groep te laten zien. Dan val je weer in de kadering, wat juist tegen de ideeën van inclusiviteit is. Het interessants is als de ontwerper de eigen beleving en behoefte als uitgangspunt neemt voor het ontwerpproces.”

Geluid voelen

Zoals het werk van Adi Hollander. Hollander maakt met een porseleinen muur voorzien van tegels, het geluid van een videokunstwerk van Yael Bartana voelbaar. “De sound is vertaald tot vibratie. Adi is zelf voor zeventig procent hardhorend. Als zij naar een museum of een concert gaat voor een videokunstwerk dan kan zij de intenties van de kunstenaar nooit voelen. Er is altijd een vertaling voor haar met ondertitels.” Als je tegen de muur aanleunt, voelt je de hoge, lage tonen, de effecten, stemmen, een tempo uit de video. Hollander deed vijf jaar onderzoek met veel verschillende kunstenaars en wetenschappers om de muur te realiseren. 

“Dit project is erg relevant voor mensen die slecht horen, maar het is ook iets voor iedereen. Het is een zintuigelijk ervaring, een andere manier om naar geluid ‘te kijken’. Voor Adi is deelnemen aan de Embassy ook onderdeel van een leerproces. Veel mensen gaan haar prototype voelen zodat zij weer een volgende stap kan zetten, hopelijk samen met van partners van de Embassy.”

Het uitdagen van het stigma

Een ander project dat mensen een nieuwe ervaring kan geven, is Beelddepot. Als onderdeel van het project Bouwdepot, een iniatief waarin dakloze jongeren in staat zijn hun toekomst op te bouwen, maakt Beelddepot een beeldbank. “Die beeldbank daagt de rol van de media uit bij de vertegenwoordiging van gemarginaliseerde groepen. Hoe we naar dakloze jongeren kijken, is mede verbonden aan hoe media een groep presenteren. De uitdaging is een groep te laten zien zonder in stigmatisering te vervallen.” 

Iedereen is welkom om de tentoonstelling tijdens DDW te bezoeken en in gesprek te gaan met anderen om te oefenen met leren en ontleren. Er is geen DDW bandje nodig. Kom naar het roze huis; een host zal je verwelkomen en je de weg wijzen naar de tentoonstelling. 

Tijdens DDW zijn er naast een tentoonstelling diverse workshops, dialogen en een conferentie. En compleet overzicht volgt later.