Kijk in de (kappers)spiegel bij de Embassy of Inclusive Society
Een bezoekje aan je kapper koppel je niet zo snel aan Dutch Design Week (DDW). Toch neemt de kapsalon deze DDW een prominente plaats in. In de nieuwe Embassy of Inclusive Society knipt er elke dag een andere Eindhovense kapper de haren van bezoekers.
“Een kapsalon heeft een speciale werking”, zegt Jorn Konijn, curator & Head of Programme DDW. “Er ontstaat een bepaalde intimiteit tussen de kapper en de persoon in de stoel. Je kijkt ook nog eens voortdurend in de spiegel.” Dat is dan ook de achterliggende gedachte van deze nieuwe Embassy. “Dat bezoekers zichzelf gaan afvragen: hoe inclusief ben ik eigenlijk?”
Black Lives Matter, een verbrande regenboogvlag, #MeToo, er is iets gaande in de samenleving. Was het voorheen vooral de witte heteroseksuele man die de norm zette in West-Europa, tegenwoordig is er een duidelijk ander geluid te horen. En te zien. Ontwerpers zijn met die veranderende maatschappij bezig, zegt Konijn. “We willen laten zien hoe zij daarmee bezig zijn, maar we willen tegelijkertijd zelf ook een inclusiever publiek trekken.”
Elke kapper neemt eigen klanten mee. Daarmee wil Konijn de Eindhovenaar bereiken aan wie DDW normaal gesproken voorbij gaat. “Het is een enorm groot publieksfestival, maar de 350.000 bezoekers komen vooral van buiten Eindhoven.” De curator hoopt op een mix van mensen die eerder nooit naar DDW gingen, maar die week wel van plan zijn naar de kapper te gaan, en bezoekers die spontaan, tijdens DDW, bedenken: ik wil mijn haar laten knippen.
Rituelen
Er is een enorme diversiteit aan kappers en haardrachten, stelt Konijn. “Elke haardracht kent andere rituelen, denk bijvoorbeeld aan alle rituelen en attributen rondom afro haar of Aziatisch haar. We willen het gesprek over die rituelen laten ontstaan.” Dat gebeurt met drie ontwerpen over zo’n ritueel en het gesprek tussen kapper en degene in de stoel.
Ontwerper Manon van Hoeckel helpt bij de voorbereiding op die gesprekken. Eerder richtte zij voor Stedelijk Museum Schiedam een kapperszaak in. Van Hoeckel benaderde voor Embassy of Inclusive Society de kappers en instrueerde hen om de gesprekken te voeren. “Er is een bepaalde finesse nodig. Het gaat niet om een gezellig gesprek over het weer, maar het mag ook niet te dwingend zijn.” Zo krijgen mensen een schort om waarop allerlei vragen staan. “Met dat soort elementen speelt Van Hoeckel. Zodat een bezoeker echt in de gaten heeft dat het hier net iets anders is dan in een gewone kapperszaak.”
Het Nederlandse ontwerpveld is vaak een West-Europese witte, heteroseksuele mannenwereld, gaat Konijn verder. “Een ontwerper ontwerpt voor veel verschillende groepen mensen. Het is de vraag is in hoeverre deze ontwerpers zich altijd in kunnen leven in die verschillende groepen in de samenleving.”
Het boek Invisible Women beschrijft de impliciete keuzes die mannen veelal voor vrouwen maken. “De stem van Google Siri slaat bijvoorbeeld beter aan bij mannen dan bij vrouwen. Dat zette ons aan het denken. Er zijn zoveel vrouwelijke ontwerpers of ontwerpers met diverse culturele achtergronden, of seksuele geaardheid. Die willen we een podium bieden. Om te benadrukken hoe belangrijk diversiteit is. Niet alleen onder de ontwerpers, maar ook in wat ze vervolgens ontwerpen voor de gebruiker.”
Pleidooi voor meer diversiteit
Enkele maanden geleden vroeg Konijn zijn collega’s wie het interessant vond om mee te werken aan de selectie van de ontwerpen. “Als ikzelf een pleidooi houd voor meer diversiteit, dan moet ik, als witte heteroseksuele man, zelf ook zorgen al die verschillende stemmen te horen zijn. Vijf vrouwelijke collega’s werden toegevoegd aan het team dat zich met de selectie van de ontwerpen bezighoudt.
Elk ontwerp werd uitvoerig bediscussieerd. “Waarom vind jij die goed en de ander niet. Een heleboel keuzes had ik niet in mijn eentje had gemaakt.” Zoals het ontwerp van Angel-Rose Oedit Doebé, the Angel-Rose colored glasses. “Een werk dat aanvankelijk op de ‘misschien-lijst’ stond”, vertelt Konijn. Oedit laat met haar perspectief zien hoe haar blik is gevormd door de Westerse-en-witte-mannen-maatschappij. Ze zoekt naar een manier om haar wereld te creëren. “Centraal staat het vertrouwen dat de Mediocre white guy heeft en zij ontbeert. Omdat zij een zwarte vrouw is.” In een grote spiegel met de woorden I Hope you have the confidence of a mediocre white guy today, loop je haar wereld in.
Het ontwerp is toch tijdens DDW te zien.
“Een van mijn collega’s, een vrouw van 28, kwam terug van haar vakantie. Het werk had haar drie weken bezig gehouden. Ook bij haar ontbreekt dat vertrouwen, zei ze. Terwijl ze bij mannen van haar leeftijd ziet dat die wel vol vertrouwen ergens op af lopen en ‘het wel even gaan vertellen’. Dat zij dat zo open vertelde, vond ik zo ongelooflijk mooi. Het is een werk dat mensen confronteert, maar ook aan het denken zet. We konden daarna niet anders dan het te programmeren.”— Jorn Konijn
Inclusiviteit is een heel breed begrip. Dat is ook terug te zien in de tentoongestelde werken. Er zijn ontwerpen te zien over onder meer culturele diversiteit, kleurenblindheid, gender fluidity, het ervaren van een fysieke beperking en de vluchtelingenproblematiek.
Op afstand samen werken aan een kunstwerk
Voor dat laatste tipt Konijn het werk van de Marokkaanse mode-ontwerper Karim Adduchi, Social [Distancing] Fabric. Samen met de World Makers startte hij het project als reactie op de COVID-19 lockdown van maart 2020. Adduchi zocht naar een manier om mensen, tijdens de opsluiting, toch een creatieve en collectieve ervaring te bieden. Daarvoor maakte de ontwerper handgemaakte tekeningen. Die tekeningen zijn, samen met een naald en draad, naar zo’n 200 deelnemers, voornamelijk vluchtelingen, gestuurd. “Adduchi benaderde vooral mensen die hier toch al weinig familie hadden”, zegt Konijn.
Ook schreven de deelnemers hun verhaal over de ervaringen die ze tijdens het borduren – in opsluiting – hadden, op. Van alle afzonderlijke borduursels is een “sociaal weefsel” gemaakt. De verhalen zijn opgemaakt in een boek. Wat dit werk voor Konijn zo bijzonder maakt, is dat het laat zien dat je op afstand toch een gezamenlijk creatief proces kan ervaren, en hele persoonlijke verhalen kunt delen.
De Embassy of Inclusive Society is vooral en Embassy met conversation pieces, zegt Konijn. “Dat hadden we van tevoren niet zo bedacht, maar gaandeweg merkten we de meeste projecten wel een product laten zien, maar niet een directe oplossing bieden voor een inclusieve samenleving. Een inclusievere samenleving is zo’n groot onderwerp, dat valt niet ‘even’ met een nieuw ontwerp op te lossen. Mensen aan het denken zetten, is al een grote stap naar een inclusieve samenleving.”
De Embassy of Inclusive Society is niet alleen een expositieruimte en een kapsalon, maar er zijn ook verschillende evenementen, zoals debatten en lezingen.
