Nieuwe Vroenten: A Taste for Change
Van het totale landoppervlak van Nederland wordt 54 procent gebruikt als landbouwgrond. Stel je voor dat we slechts de helft hiervan benutten. Wat voor mogelijkheden blijven er dan over voor wonen, natuur, recreatie en regeneratieve landbouwvormen zoals voedselbossen? En hoe ziet dat er dan uit?
Dit was het centrale thema tijdens de ontwerpsessie “Nieuwe Vroenten: A Taste For Change” die op 10 juli werd georganiseerd door Embassy of Food in samenwerking met en tijdens de International Architecture Biennale Rotterdam (IABR). Hier stond het gelijknamige project, geïnitieerd door Jaap Korteweg, in samenwerking met Peter Veenstra van Lola Landscapes en Lisa Olsthoorn van P2, centraal. In dit plan, dat daadwerkelijk gerealiseerd gaat worden, wordt een toekomst geschetst waarin wonen, natuur, duurzame energie en voedselproductie hand in hand gaan. Een van de belangrijkste pijlers is dat deze coöperatieve woonvorm niet alleen volledig circulair en energieneutraal is, maar ook zelfvoorzienend en volledig plantaardig. Hierdoor kan de ruimte die vrijkomt die anders voor dierlijke productie gebruikt zou worden naar natuur, recreatie of woningen gaan.
Een nieuwe benadering
“Door de potentie van plantaardige voeding te bekijken vanuit het perspectief van ruimte – wat het bijdraagt aan de leefbaarheid van onze omgeving, in plaats van beperkingen op wat je ‘mag’ eten – wordt het gesprek over de overgang naar meer plantaardige voeding op een nieuwe, positieve manier gevoerd. Het creëert letterlijk ruimte in de discussie over plantaardige voeding,” aldus Barbara Vos, creatief leider van Embassy of Food.
Het enthousiasme en de expertise van de aanwezigen – bestaande uit food en agri-experts, beleidsmedewerkers, ondernemers, ontwerpers, architecten, veranderaars en toekomstige bewoners – onderstreepten de behoefte aan andere keuzes voor een betere leefomgeving. Er werd gepleit voor een verschuiving van de rol van consument naar een coöperatieve samenleving waarin verantwoordelijkheid niet alleen bij de boer of het bouwbedrijf ligt, maar bij het collectief. Onder leiding van IABR-directeur Saskia van Stein werd nagedacht over de noodzakelijke rollen, woorden en frames om dit ambitieuze project van de grond te krijgen.
Nederland Veganland
Joran Lammers, een van de onderzoekers achter het onderzoek Nederland Veganland, nam de groep mee in de mogelijkheden en voordelen van een compleet plantaardig voedselsysteem. Samen met zijn team onderzocht hij hoe ons landschap eruit zou zien als we geen dieren meer zouden houden voor voedselproductie en of we genoeg plantaardig voedsel kunnen produceren om iedereen in Nederland te voeden.
De bevindingen waren verrassend positief. Het blijkt goed mogelijk om op onze vruchtbare landbouwgrond genoeg plantaardig voedsel te telen voor twintig miljoen mensen. Dit levert niet alleen voldoende voedsel op, maar lost ook een aantal maatschappelijke vraagstukken op en laat zelfs ruimte over voor andere doeleinden zoals natuur en recreatie. Lammers benadrukte dat dit scenario aantoont dat een volledig plantaardig dieet haalbaar en financieel rendabel is. Het is daarmee een “wat als” denkoefening, dat een nieuw perspectief biedt op ruimtelijke ordening en de toekomst van ons voedselsysteem.
“Een utopie? Nee, onze beste optie”
Jaap Korteweg en Peter Veenstra, de volgende sprekers, daagden de deelnemers uit om van de denkoefening naar een concreet plan te komen. “Veel mensen maken zich zorgen over de toekomst, maar met dit project wil ik laten zien dat een hoopvolle toekomst mogelijk is, als we andere keuzes maken,” aldus Korteweg. Het project beslaat 1000 hectare waarin biologische strokenteelt, duurzame energie en ruimte voor natuur het landschap bepalen. Landschapsarchitect Peter Veenstra richt zich op de inrichting van het landschap waar natuur en bewoning naadloos in elkaar overlopen, met boerderijen, windturbines en woningen in een groen decor. Het gebied zal volledig CO2-neutraal, energieneutraal, calorieneutraal en diervrij zijn. Dit betekent dat duurzame energieoplossingen, zoals windturbines en zonnepanelen, samenkomen met natuurlijke landschappen en menselijke bewoning zonder negatieve impact op het milieu. Daarnaast zijn Sanne Groot Koerkamp en Job de Lange van Rabobank ook aangesloten om niet alleen uit te rekenen wat de gewassen op kunnen leveren, maar ook hoe dit project tot nieuwe verdienmodellen van de boer kan leiden.
De kracht van woorden
Hoewel de onderzoeken belangrijk zijn voor de realisatie, is het minstens net zo van belang om de mens, oftewel de toekomstige bewoners, goed aan te spreken en te enthousiasmeren voor het plan. Want het vraagt ook om een andere manier van leven dan dat we nu misschien wel gewend zijn. En woordkeuze is daarin cruciaal als het gaat om veranderingen teweegbrengen. Anna Louise Peeters, industrieel ontwerper en PhD-onderzoeker aan de TU Delft, gaf inzicht in de kracht van framing. Ze benadrukte hoe termen zoals ‘vegan’ en ‘diervrij’ vaak weerstand oproepen, terwijl termen als ‘traditioneel’ en ‘betaalbaar’ een breder publiek aanspreken. Onder leiding van Peeters bespraken de deelnemers welke taal en frames kunnen helpen om het project inclusiever en aantrekkelijker te maken, weerstand te verminderen en enthousiasme te vergroten.
Het organogram van de beweging
De sessie eindigde met ontwerper Katinka Feijs die in kaart bracht welke nieuwe waarden en leefregels we kunnen creëren om dit project in beweging te brengen, en wie zich geroepen voelt om mee te doen. Dit resulteerde in het ‘Organogram van de Beweging’, om samen met de initiatiefnemers van Nieuwe Vroenten verdere invulling te geven aan hun nieuwe visie op een zelfvoorzienend en duurzaam woon-werklandschap. De input van alle deelnemers droeg bij aan deze dynamische en veelzijdige weergave van het project Nieuwe Vroenten en laat zien dat deze toekomst maakbaar is door gezamenlijke inzet van bewoners, boeren en beleidsmakers.
"De vernieuwende aanpak voor wonen, werken en eten, waar 'Nieuwe Vroenten voor staat, vraagt bestuurders om gedurfde stappen te zetten die deze revolutionaire veranderingen werkelijkheid maken."— Janny van der Heijden, strateeg voedseltransitie bij Provincie Noord-Brabant
Samen naar een duurzame toekomst
De ontwerpsessie bood waardevolle inzichten in hoe wonen, voedselvoorziening en natuur in elkaar vervlochten kunnen worden voor een compleet ander perspectief op de toekomst van ruimtelijke ordening én de toekomst van ons voedsel. “De vernieuwende aanpak voor wonen, werken en eten, waar ‘Nieuwe Vroenten voor staat, vraagt bestuurders om gedurfde stappen te zetten die deze revolutionaire veranderingen werkelijkheid maken”, aldus Janny van der Heijden, strateeg voedseltransitie bij Provincie Noord-Brabant en deelnemer aan de sessie.
“Dit willen we dit jaar laten zien bij Embassy of Food met als thema De Schijf van 5 voor 12. Door verschillende transitiepaden vanuit een ander perspectief te belichten, willen we prikkelen tot anders denken over de toekomst van ons voedselsysteem. Door andere vragen te stellen, willen we laten zien dat de alternatieve toekomst nu al van start is gegaan, en wat het betekent als er bepaalde keuzes gemaakt worden: waar nemen we afscheid van en wat levert het ons op? Hiermee overstijgen we de knelpunten waar het nu vastloopt en laten we vanuit ontwerpkracht zien dat het ook echt anders kan,” aldus Barbara Vos.
De Schijf van 5 voor 12
Een volgende fase van de maquette en het organogram wordt gepresenteerd tijdens Dutch Design Week (DDW) als onderdeel van de tentoonstelling “De Schijf van Vijf voor Twaalf” van Embassy of Food. Wil je op de hoogte blijven van alles wat er tijdens de DDW gaat gebeuren? Meld je dan aan voor de nieuwsbrief, bezoek de Embassy-pagina, of neem contact met ons op.
Voor meer informatie over het project ‘Nieuwe Vroenten’ en het onderzoek Nederland Veganland, klik op de hyperlinks.