Op een andere manier naar zorg kijken; de conferentie van de Embassy of Health opent ogen

Zorgverleners willen echt helpen, zij willen zorg verlenen aan iedereen die dat nodig heeft. Maar achter de hardwerkende mensen zit een complex systeem dat voor het overgrote deel is ingericht op basis van geld en capaciteit. En dat is precies wat moet veranderen, daar zijn de panelleden het unaniem over eens tijdens de conferentie. Al is dat natuurlijk sneller gezegd dan gedaan. De samenleving vergrijst en het tekort aan arbeidskrachten blijft. De druk neemt toe. Maar, zo stelt moderator Eva Eikhout, gezondheid ligt niet alleen bij de zorg. “Het ligt ook aan hoe we leven en hoe we met elkaar omgaan.”

Kijken naar de mogelijkheden

Ellis Jeurissen, directeur Publieke Gezondheid & Ambulancezorg bij GGD Zuid-Oost Brabant, Mascha van der Voort, mede-initiatiefnemer van het DesignLab Twente en architect en onderzoeker Kornelia Dimitrova gaan tijdens de conferentie met elkaar in gesprek over veranderingen in het systeem. Ellis Jeurissen van de GGD is er duidelijk over: “Meer geld en meer capaciteit kunnen we vergeten. We moeten zoeken naar andere oplossingen, bijvoorbeeld in de vorm van mantelzorg.” Ze vertelt bijvoorbeeld dat in andere culturen mantelzorg veel normaler is dan in Nederland. 

Mascha van der Voort van DesignLab Twente voegt daaraan toe: “We moeten veel meer kijken naar de mogelijkheden in plaats van blijven hangen in negatieve denkwijzen.” Het is volgens haar belangrijk om het gesprek aan te gaan en verschillende perspectieven met elkaar te delen. “Zo kunnen we van elkaar leren wat we belangrijk vinden en wat we voor de toekomst willen behouden”, stelt ze. Volgens onderzoeker Kornelia Dimitrova zou toekomstdenken en het gebruiken van verbeeldingskracht onderdeel moeten zijn van het onderwijs. “Zo kunnen we het ook in ons werk en in ons leven toepassen”, zegt ze daarover.

Disruptie

We moeten dus anders naar de zorg gaan kijken, maar hoe doe je dat? “Soms is er een disruptie nodig om verandering te weeg te brengen”, stelt Van der Voort. Ze neemt COVID-19 als voorbeeld. “Het onderwijs was binnen een maand helemaal overgeschakeld op online lesgeven. Terwijl eerder juist altijd gezegd werd dat online onderwijs niet kon.”

De zorg is een heel ingewikkeld systeem en gezondheid is misschien nog wel complexer. Dimitrova zegt pakkend: “Soms moet je iets ongezonds eten om je goed te voelen.” Het geeft aan hoe verschillende elementen, zowel op fysiek als op mentaal gebied, met elkaar in verbinding staan. Veranderingen hebben direct en indirect invloed op verschillende elementen, dat maakt het een lastig pakket.

Meer gericht op mensen

Een van de mogelijke veranderingen die naar voren kwamen tijdens de conferentie was het bottum-up inrichten van de zorg. Nu moeten mensen vaak heel veel papierwerk invullen en verschillende hordes nemen voordat zij de benodigde zorg krijgen. Dat is veel werk en daarbij is er nog best een grote groep zorgbehoevende mensen die dat echt niet kunnen. Zo stelt Jeurissen: “De zorg is veel te veel gericht op beleid, regels en administratie. We gaan te veel uit van controle op iedereen. Maar wat als we ervan uitgaan dat mensen eerlijk zijn en zeggen wat ze echt nodig hebben? Dan kunnen we mensen beter en sneller helpen. De controle doen we dan achteraf en steekproefsgewijs.” 

Daar sluit moderator van de conferentie Eva Eikhout zich volledig bij aan. Zij heeft zelf ook zorg nodig en wordt soms gek van alle formulieren en het gedoe over verschillende potjes met geld. Ze wordt vaak van het kastje naar de muur gestuurd. In de volgende paneldiscussie komen designer Dorine Baars, Godelieve Spaas, professor new economy bij Avans en Marieke Rietbergen, founder van Design Innovation Groep, aan het woord. Ook zij zijn het erover eens dat de zorg meer om de mensen moet draaien en minder rondom regels. Marieke Rietbergen: “Wat als we de mensen centraal zetten en ons zorgsysteem daar omheen bouwen?”

Zorg is geen transactie

Godelieve Spaas vult aan: “We zijn zorg gaan behandelen alsof het een transactie is. Omdat je het idee hebt dat je iets koopt, krijg je een eisende relatie met betrokkenen. Hierdoor willen we zorg zo efficiënt mogelijk inrichten in plaats van zo liefdevol mogelijk. De transacties gaat over ongezond of ziek zijn, het gaat niet zo snel over gezond zijn.” Dorine Baars noemt een praktisch voorbeeld van deze tendens. “Het poliovaccin is jaren geleden vrijgegeven door de uitvinder zodat de hele wereld het kon gebruiken. Het recent ontwikkelde coronavaccin is niet vrijgegeven en er zijn dan ook nog veel landen waarin nog niet iedereen gevaccineerd is.” 

Zij zijn het erover eens dat de privatisering van de zorg niet heeft bijgedragen aan de kwaliteit van de zorg. “Maar even snel een mindset veranderen, dat gaat niet”, stelt Rietbergen. “We willen natuurlijk meteen allerlei oplossingen vinden, maar ik ben al blij als we een beweging gaan vormgeven.” Hierin gaat het niet alleen om de huidige generatie, maar ook om de toekomstige, stipt Baars aan. “Ook zouden we zelf meer moeten kijken hoe we oplossingen kunnen vinden, bijvoorbeeld door zelf woonvormen voor ouderen op te zetten”, benoemt Spaas.