Possible Landscapes: nabije dromen van natuurinclusief bouwen

Waterbeheer en bodemverbetering zijn sturend bij het ontwikkelen van regeneratieve infrastructuur en bouwontwerp, benadrukte Lucas De Man tijdens de conferentie. “Samenwerken met verschillende partijen is cruciaal bij de verdere ontwikkeling van natuurinclusief bouwen met biobased materialen”, zei hij. “Om echt stappen te kunnen maken, moet je namelijk partijen uit het hele systeem aan boord hebben.” De conferentie gold als aftrap van het nieuwe tweejarige programma van de Embassy: Possible Landscapes Regeneratieve stad & infra. Aan het einde van de conferentie tekenden vier partijen die zich als strategisch partner aan het nieuwe programma van de Embassy verbinden. 

“We moeten samen visie creëren”, stelde De Man aan het begin van de conferentie. “Daarbij moeten we het gesprek op een ander niveau voeren dan het alleen hebben over de problemen. De problemen kennen we ondertussen namelijk wel. We moeten het hebben over mogelijkheden.” Die mogelijkheden voor regeneratieve bouw en infra gaat de Embassy of CBB de komende jaren doorlopend en op verschillende manieren delen. “We zijn momenteel bezig met een uitgebreide publicatie waarin we de impact van elk van onze projecten documenteren”, onthulde De Man. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een waardediagram om diverse indicatoren te meten, zoals biodiversiteit en materiaalgebruik. 

Ambities

De Man sprak de ambitie uit om het onderzoek begin 2024 online te publiceren. Tijdens DDW 2024 krijgen de resultaten de vorm van een expositie die daarna naar andere plekken kan reizen. Daarnaast heeft de Embassy de ambitie om tijdens DDW 2025 een regeneratief paviljoen te openen waar bezoekers de nieuwe manieren van natuurinclusief bouwen met biobased materialen zelf kunnen ervaren. “Of ons dat gaat lukken? Dat zullen we zien”, zei De Man. “We zijn professioneel naïef: wij geloven altijd dat iets kan en vanuit die gedachte kijken we hoever we gaan komen. Tot nu toe zijn al onze paviljoens ontstaan door hulp en steun van anderen, zoveel weten we al wel.” 

Vier lagen

De onderzoeken van Possible Landscapes richten zich op vier lagen, zo legde De Man uit: groene en blauwe daken, groene en blauwe gevels, bodem en infra. Pascal Leboucq, naast Lucas De Man creatief leider van de Embassy of CBB, toonde een paar voorbeelden van projecten die laten zien wat kan en mogelijk is. “De schets die we nu aan het visualiseren zijn, zijn dromen. Maar het zijn wel nabije dromen die we eigenlijk meten zouden moeten kunnen oppakken. Het is essentieel om al die mogelijkheden op een goede manier met elkaar te kunnen verbinden.”

Veel van die mogelijkheden bieden radicaal andere uitkomsten en impact dan nu nog het geval is. “Zeker in Nederland zien we dat de negatieve impact op het bodemleven door bouwen enorm groot is. Vaak wordt er net zo diep in de grond gebouwd, als erboven. We willen onderzoeken of er funderingen te ontwikkelen zijn waarin dieren kunnen leven, die water doorlaten en zuivert en feitelijk bodemverbeteraars zijn in plaats van bodemverslechters.” 

Waardediagram

Pam Hermelink en Iris Bekkers van Biobased Creations gaven tijdens de conferentie toelichting over het waardediagram dat wordt gebruikt tijdens het onderzoek. Het waardediagram bevat verschillende indicatoren zoals biodiversiteit, materiaalgebruik, lucht- en waterkwaliteit en bodem. “Doel van dit diagram is om te kunnen beoordelen hoe een project presteert op basis van deze indicatoren. Het is bij elk project belangrijk om te kijken naar meerdere elementen en je niet te concentreren op slechts één onderdeel, zoals bijvoorbeeld alleen CO2-uitstoot.” 

Paspoorten

Ieder onderzocht project krijgt een technisch en economisch paspoort, gaf Hermelink aan. “En ook stippen we ontwikkelingsmogelijkheden aan.” Dat lichtte ze toe aan de hand van het voorbeeld van het Duindak van Buro Harro. Op het dak van het natuurinclusieve Natuurmarkt-gebouw waan je je midden in Amsterdam tussen de duinen. “In het waardediagram kun je duidelijk zien dat dit project hoog scoort op het gebied van biodiversiteit. Er zijn veel inheemse planten geplaatst en ook vogels, bijen en andere insecten kunnen gebruik maken van dit waterbufferend duindak. Tegelijkertijd kun je in het waardediagram zien dat er nog verschillende ontwikkelingsmogelijkheden zijn, in dit geval op het gebied van het gebruik van biobased materiaal. Op dit moment moeten ze bij dit project nog veel gebruik maken van beton en plastic bakken. Duindak is op zoek naar partijen die daarbij kunnen helpen.” 

Brainstorm

Na de presentatie van het programma, de ambities en de achterliggende gedachten van de onderzoeksmethoden, riep De Man de ongeveer honderd aanwezigen op om te brainstormen over connecties, mogelijkheden, vragen en concrete ideeën. Aan zes tafels werd in kleine groepjes gesproken over de onderwerpen bodem, infra, bruggen, gevels, daken en de categorie ‘vraagteken’. Aan iedere tafel werden verschillende uitdagingen besproken. Zo sprak Marc Postel van Fairm (een bedrijf uit Delft dat onder andere biobased bouw,- en isolatiemateriaal ontwikkelt, zoals myceliumcomposiet) aan de bruggen-tafel met transitiemanager Paul Meijer van Rijkswaterstaat bijvoorbeeld over het gebruik van piepschuim bij het bouwen van bruggen. “Dat is een zeer vervuilend materiaal dat tijdens de bouw van bruggen feitelijk maar één dag nodig is”, stelde Postel. “En toch zijn er enorme hoeveelheden van nodig. Het zou mooi zijn om sterk biobased materiaal te kunnen ontwikkelen piepschuim in dit proces kan vervangen.” 

Discussies en vragen

Ook aan de andere tafels werden ideeën getoetst en gedachten gedeeld. Aan de bodem-tafel werd onder andere gesproken over het verschil van regelgeving onder en boven de grond. “Onder de grond is het vaak een oerwoud van regels”, stelde een van de deelnemers. 

Bij de daken-tafel kwam de potentie van groene daken ter sprake. “Het gaat om 400.000 hectare aan groene daken die we kunnen gaan ontwikkelen. Dat is een enorm potentieel. Groene bushokjes geven een politiek signaal, maar hebben eigenlijk niet zoveel impact”, werd gesteld. “De kosten van het maken van al die groene daken zijn wel een uitdaging.”

Aan de gevel-tafel werden ideeën gedeeld over optimale zoninval. Over hoe die in de winter en zomer kan worden gebruikt op juist warme of koele momenten. 

En aan de infra-tafel werd gediscussieerd over normering. “Eigenlijk zou wat al mogelijk is ook meteen de norm moeten worden vanuit de overheid. Maar hoe krijg je dat voor elkaar?”, was een van de vragen die ter tafel kwam. “Daarmee moet je ook oppassen”, stelde een andere aanwezige. “Want de normering kan je ook beperken. Wat nu de norm is, is over een paar jaar alweer gedateerd.” 

Oproep en tekenmoment

De conferentie diende ook nadrukkelijk als oproep aan mogelijke partners aan het onderzoek en het programma Possible Landscapes Regeneratieve stad en infra. “Onze aanpak is praktisch: we zoeken partners die financieel of op andere waardevolle manieren kunnen bijdragen”, zei De Man aan het einde nogmaals. “Dit kan verder gaan dan alleen geld; bijvoorbeeld door bij te dragen met designs of materialen.” Afgevaardigden van vier partijen die al aan boord zijn –Dura Vermeer, TBI Klimaattrein, VP Capital en Dutch Design Foundation- ondertekenden een document waarop een schets van het programma is gevisualiseerd. “De praktijk heeft ons geleerd dat het belangrijk is om te werken met partijen die écht mee willen doen”, sloot De Man af. “En alleen als je kwetsbaar en eerlijk durft te zijn, kun je samen mooie dingen creëren.”