Samenwerken met de natuur als antwoord op het ‘plastic-probleem’

Bacteriën en organismen

Dat we anders met plastic om moeten gaan, daar zijn we nu wel van doordrongen, stelt curator Leonne Cuppen. “Het is nu vooral zaak om te laten zien hoe het echt anders kan. Zonder plastic, maar in samenwerking met de natuur. Als mens staan wij niet bovenaan de piramide; we zijn onderdeel van het hele natuurlijke systeem.”

Aan het eind van dit jaar stopt de Embassy. “Dat was van te voren al bekend. We zouden dit tweeënhalf jaar gaan doen.” Wat zo’n drie jaar geleden begon vanuit een expositie over plastic uit de oceaan, groeide uit tot een programma over Rethinking Plastic. “We kregen toentertijd zo veel reacties dat we het programma wilden uitbreiden en verdiepen.”

Twee jaar geleden ging het er vooral over hoe je anders met plastic om kunt gaan, gaat Cuppen verder. “‘Recycling en upcycling’ waren toen de hoofdmoot. Recycling is nu één van de vier thema’s in de expositie. Het gaat om meer dan die hele berg afval waar we iets mee moeten. In de toekomst moeten er plastic vervangende materialen komen. En die samenwerking met bijvoorbeeld bacteriën en organismen is daarvoor nodig.” In de expositie tijdens DDW22 zullen daarom veel ontwerpen en producten gemaakt van hernieuwbare, composteerbare en biologisch afbreekbare materialen te zien zijn, zoals garens van algen, volledig plantaardige muurverf en lak op waterbasis, of 3D-geprinte producten van ecologische materialen, gemaakt van reststromen uit de riool- en drinkwaterzuivering, door designstudio Omlab.

Leren van het verleden

Als een echte blik naar de toekomst noemt curator Leonne Cuppen de samenwerking met het Nationaal Museum voor Wereldculturen. Het museum ontwikkelt de tentoonstelling Plastic Crush, waarin onder meer vier jonge ontwerptalenten zich laten inspireren door objecten uit het depot van het museum. 

Cuppen selecteerde die ontwerpers: Jie Chen, Daria Biryukova, Lena Winterink en Gundega Strauberga. Elke ontwerper koos een stuk uit de vaste collectie dat een relatie heeft met plastic en maakte van dat object een vertaalslag naar de toekomst.

Zo koos Winterink vijf objecten uit het depot die allemaal draagbaar zijn, afkomstig uit verschillende continenten en gemaakt van verschillende lokale materialen. “Hierdoor vroeg zij zich af welke materialen we tegenwoordig dragen. Waar komen die vandaan? Wie heeft ze gemaakt? Wat betekent plaats nog? En wat weten we als er op een label ‘Made in…’ staat? Haar object, een jas, is gemaakt met labels die zijn gesneden uit afgedankte kledingstukken (een lokaal materiaal dus) van over de hele wereld. Het brengt het mondiale productiesysteem samen met een nieuwe definitie van plaats.”

Tijdens DDW22 laten de ontwerpers het ontwerpproces zien met samples, video’s en foto’s. “De stukken staan in de tentoonstelling. Die kun je niet reproduceren.” Plastic Crush is vanaf 15 oktober 2022 te zien in het Tropenmuseum in Amsterdam en in 2023 in het Wereldmuseum in Rotterdam. “Het is een mix tussen verleden en de toekomst. Belangrijk, want de toekomst kunnen we alleen maar bepalen door heel goed te kijken naar het verleden. Alles wat we doen staat in relatie met onze geschiedenis en onze cultuur.”

Jong talent

Het hele jaar rond toont Yksi Expo – een platform voor de promotie van duurzame ontwerpen – een tentoonstelling over plastic. Elke vier maanden maken oudere projecten plaats voor nieuwe projecten. “DDW is een soort nieuw ijkpunt. Dan reshuffelen we en voegen we actuele projecten toe.”

Voor dit jaar heeft Cuppen in de hoofdexpositie de nadruk gelegd op jong talent. Elk jaar zijn er plekken beschikbaar voor studenten van wie het werk boeiend is om te laten zien, zegt Cuppen. Samen met deelnemende bedrijven en organisaties komen de middelen vrij om dat te kunnen doen. “Door de deelname van wat grotere partijen, kunnen we in de hoofdexpositie iets steviger inzetten op dat jonge talent.” Zo zijn er duurzame verpakkingen van het bedrijf Packadore en laat lampenfabrikant Signify, 3D-geprinte lampen van visnetten zien. “Daarbij laat Signify zien dat het niet alleen gaat om het eindproduct, maar om de samenwerking in de hele keten.”

Cuppen koppelt met haar commerciële studio Yksi Connect jong talent aan de industrie. Zelf is ze ruim dertig jaar actief in de ontwerpwereld. Haar rol verschoof van hard core ontwerper naar iemand die een bewustwordingsproces teweegbrengt: “Mensen activeren om anders naar de wereld te kijken.”

“Toen ik begon was er niemand die mij coachte. Er was niemand die tegen mij zei: ‘Als je het nou eens zo doet, dan werkt het beter.’ Ik wil mijn expertise inzetten zodat jonge mensen zich sneller kunnen ontwikkelen. Die jonge talenten zijn ook de creatieve geesten die ervoor kunnen zorgen dat die grote bedrijven in beweging komen.”

Geen wilde ideeën

Cuppen merkt dat bedrijven zich bewust zijn dat we anders met plastic om moeten gaan. Het is belangrijk te laten zien hoe. “Dat deden we vorig jaar met het Rethinking Plastic House. Daarin maakten we heel concreet wat er al is. We lieten zien dat het geen wilde ideeën meer zijn. Dit jaar maken we dat nog concreter.” 

Zo staat Packadore Collective er met vooruitstrevende ketenpartners in de verpakkingsindustrie. Dat bedrijf was ook vorig jaar aanwezig. Cuppen organiseerde vorig jaar voor Packadore een challenge waaraan Fontys-studenten deelnamen. De eindresultaten waren vorig jaar tijdens DDW te zien. “Een van die studenten werkt nu bij SGK, een partner van Packadore.”

Packadore toont deze DDW het project INCL. waarbinnen ontwerpers, verpakkingstechnologen, ergotherapeuten en 3D-print specialisten de handen ineenslaan. Samen ontwikkelen ze verpakkingen die het leven van mensen met een beperking makkelijker maken. Ze onderzoeken hoe verpakkingsinnovaties slimme oplossingen opleveren voor mensen met een fysieke beperking. “Het is mooi om te zien dat ontwerpers steeds meer samenwerken met instituten of bijvoorbeeld met een chemisch bedrijf. Die samenwerkingen zijn best breed. Samen kom je tot een radicaal andere benadering van producten.”

Holistisch

Voor Cuppen is de samenwerking met scholen belangrijk. Dit jaar laat de Embassy werk zien van studenten van SintLucas Eindhoven/Boxtel, Minerva Groningen, Central Saint Martins Londen en L’Ecole de design in Nantes. “Die jonge generatie is de generatie die het moet gaan doen. Als we jongeren nu al mee kunnen nemen in het gedachtengoed dat het anders moet, dan is dat al veel winst. En wij leren weer van de manier hoe zij tegen de dingen aankijken.”

“Zo hebben studenten van het Food Design Lab van l’Ecole de Design Nantes Atlantique, een lange weg afgelegd om samen te werken met de natuur. Ze ontwikkelen nieuwe vormen van materialen die allemaal biobased zijn. Materialen die uiteindelijk de materialen zullen vervangen die schadelijk zijn voor het milieu. Zij onderzochten bijvoorbeeld de bijproducten van zeeschelpen door zero waste uitdagingen te ontwerpen voor circulair gebruik.”

Een ander veelbelovend talent is Lucrezia Alessandroni, net afgestudeerd aan Central Saint Martins Londen. Zij toont een menstruatiecup waarbij ze ook heeft gekeken naar de cycli van vrouwen en welke hormonen daarbij vrijkomen. “Ze ontwikkelde een hydrogel gemaakt van alginaat waardoor de cup in een membraan verandert die interactie kan hebben met de vaginale omgeving. Dankzij een incubator die als surrogaatvagina fungeert, kunnen mensen die menstrueren eigen ontstekingsremmende bacteriën kweken.”

Naast een expositieruimte zijn er in de Embassy of Rethinking Plastic verschillende evenementen, zoals debatten en pitches van jong talent. Een compleet overzicht volgt later.