Verrassende veiligheid in de Embassy of Safety

Ontwrichtend

Twee jaar geleden was de Embassy of Safety voor het eerst aanwezig op Dutch Design Week, met een tentoonstelling op het Ketelhuisplein. Aanleiding om de Embassy te starten, was het toegenomen besef over de ondermijnende werking voor de samenleving van georganiseerde misdaad, licht Goudswaard toe. “Ondermijnende criminaliteit kan de fundamenten van de samenleving echt in gevaar brengen. Bijvoorbeeld doordat burgemeesters bedreigd worden en hun werk niet meer kunnen uitvoeren. Of doordat er drugslaboratoria in wijken zijn met alle gevaren voor de omwonenden van dien. De moord op Derk van Wiersum en Peter R. De Vries zijn ook treurige voorbeelden van de ontwrichtende werking van drugsgerelateerde criminaliteit. Het functioneren van de rechtsstaat staat onder druk als advocaten hun werk niet meer durven te doen, of de politiecapaciteit ingezet moet worden om politici te beschermen.”

Hiërarchie en intuïtie

Al in 2018 namen Arnoud Grootenboer en Marjon van Gelderen, binnen de politie, het initiatief om de ‘Social Design Politie’ op te richten. “Ze wilden agenten koppelen aan social designers. Zodat ze samenwerken aan een vraagstuk van de wijkagent én ze leren van elkaar.” Via hen raakte Goudswaard betrokken. Grootenboer en Van Gelderen benaderden hem toentertijd onder meer vanwege zijn achtergrond als jeugdwerker en sociaal ontwerper.

Veiligheidsorganisaties zijn vaak hiërarchisch, stelt de curator. “Bij de politie kijken ze als eerste naar hoeveel streepjes je op je schouder hebt staan.” Een systematische manier van werken, alles volgens protocol, is nodig om de regels te handhaven. Immers, “het moet feitelijk zijn vastgesteld of iemand de dader is”. “Kunstenaars en ontwerpers werken juist intuïtief en zintuiglijk. Die weten nog niet wat het gaat worden en wat het resultaat is. Het zijn echt andere werelden. Werelden die elkaar kunnen versterken.”

Zo zwart/wit is het niet, benadrukt Goudswaard. “Elke wijkagent zal zeggen dat je niet iedereen over één kam kunt scheren. Soms is er maatwerk nodig, of improvisatie. Het mooie van de Nederlandse politie is dat het niet alleen maar inzet op repressie, straffen en regels handhaven. Er is eigenlijk al contact ‘in vredestijd’ zoals ze dat dan noemen. De wijkagent leert de buurtbewoners kennen voor het misgaat. Als het dan misgaat, is het makkelijker om daar mee om te gaan.”

Politiesirene

Ook dit jaar is de Social Design Politie weer van de partij. Goudswaard ziet dat de samenwerking met ontwerpers binnen de politie gangbaar is geworden. Een van zijn favoriete werken is Sirene van kunstenaar Bart Eysink Smeets en wijkagenten Ellen Stoevelaar en Wilja Hagen. Zittend achterop de fiets laat hij het, door muzikanten, nagebootste harde geluid van de sirene horen. 

“Binnen de Embassy geloven wij dat er veel kansen liggen om de wereld veiliger te maken.” Volgens Goudswaard zijn er drie mechanismen waarbij ontwerpers “van toegevoegde waarde kunnen zijn”.

Bewustwording

We zijn ons vaak niet bewust van de risico’s, stelt Goudswaard. Zoals het werk Klokkenluiders van Daan Wubbe uit 2019 duidelijk maakt. Samen met de burgemeester van Gilze-Rijen hing hij een grote klok op. Niet om de tijd te laten weten, maar om te laten zien hoeveel drugslaboratoria er in de gemeente opgerold zijn. De burgemeester veranderde de wijzers telkens als er een was opgedoekt, “Als dit ergens in rapporten staat, dan is het abstract en ‘ver van je bed’. Het wordt de talk of the town als je er in jouw dorpsstraat bewust mee geconfronteerd wordt.”

Verantwoordelijkheid 

Daarnaast is er een gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel. Goudswaard: “Veel burgers, maar ook professionals denken: dat is niet mijn verantwoordelijkheid, maar die van bijvoorbeeld politie.  Ontwerpers kunnen helpen dat verantwoordelijkheidsgevoel en die rol die je als burger en professional hebt, vorm te geven.”

Nieuw handelingsperspectief

Als we iets willen doen, dan weten we vaak niet hoe. Goudswaard noemt dat het ontbreken van een handelingsperspectief. Hij wil met de Embassy nieuwe handelingsperspectieven bieden, zodat mensen ook weten wat ze moeten doen.

Zo’n nieuw handelingsperspectief ontstond binnen No Place for Sex Trafficking, een project van het Openbaar Ministerie en ontwerpers van What The Studio. Uitbuiting en misbruik van sekswerkers is een groot probleem, maar het is onzichtbaar. Goudswaard: “Hotels zijn vaak de plek waar dit misbruik gebeurt.” Daarom onderzochten het OM en de ontwerpers hoe ze hoteleigenaren mede-verantwoordelijkheid kunnen laten voelen en hen een handelingsperspectief bieden om een bijdrage te leveren. 

Vanuit het OM kwam de expertise over hoe je het misbruik herkent. “Zoals in cash afrekenen of dat er veel schone handdoeken gevraagd worden op de hotelkamer.” Er is een training ontwikkeld voor hoteleigenaren, waarmee een certificaat te behalen is. “Dat is natuurlijk wonderschoon: het sluit aan bij de intrinsieke motivatie van die hoteleigenaar om te laten zien dat zijn hotel een betrouwbare en veilige plek is.”

De Nacht Club

Tijdens deze editie van de DDW zijn de makers van De Nacht Club, Marjolein Vermeulen en Jaap Warmenhoven ook te vinden in de expo van de Embassy. Zij creëren een veilige setting om het over onveilige onderwerpen te hebben. Dat gebeurt ’s nachts. “Want, zo zeggen ze, je moet eigenlijk onveilig gedrag vertonen om je veilig te voelen. Je moet dus een beetje buiten je comfortzone gaan, zoals ’s nachts naar buiten gaan.”

Door dit ’s nachts te doen halen de ontwerpers de mensen uit zijn bestaande ‘scripts’ van met elkaar omgaan. “Iedereen in een wijk heeft vaste verwachtingen van elkaar. Ten opzichte van de wijkagent, of de medewerker van de woningbouwcorporatie van de mensen in de sociale woningbouw, of de ambtenaar van de gemeente. Als je ’s nachts afspreekt, worden al die functionarissen ook mens.”

Tarotlegging

Ook wil Goudswaard het werk van Ginevra Petrozzi, Digital Esoterism, belichten. “Zij koppelt onze omgang met big data en de macht van techplatforms aan de magie. Beide richten zich op het voorspellen van de toekomst.” Tijdens DDW doet Ginevra elke middag een tarotlegging met de telefoon van bezoekers.” Haar project werd cum laude bekroond van Design Academy Eindhoven en genomineerd voor de Gijs Bakker Award 2021.

Tot slot wil Goudswaard benadrukken dat het in de Embassy of Safety niet bij kortstondige initiatieven en tijdelijke projecten moet blijven. “Belangrijk is dat we duurzaam en meerjarig met elkaar samenwerken door veiligheidsopgaven ontwerpend aan te pakken. Dat het niet alleen zichtbaar is tijdens DDW, maar ook tussendoor. En ook dat de mensen die deze manier van werken aanjagen binnen de veiligheidsorganisaties, zoals nu al gebeurt binnen bijvoorbeeld de politie en het openbaar ministerie, de ruimte krijgen om het verder te laten groeien.”

De Embassy of Safety is niet alleen een expositie waar je je door ontwerpers en veiligheidsorganisatie kunt laten verrassen over veiligheid. Er zijn ook verschillende evenementen, zoals debatten en lezingen.