WDE Spotlight: Omlab

Kun je iets meer over jullie zelf, jullie achtergronden en jullie ontwerppraktijk vertellen?

We voelen in dit stadium van klimaatverandering de verantwoordelijkheid om te doen wat we kunnen. Omlab is onze manier. We ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken met 100% respect voor de natuur. Wij zijn ‘om’. We hebben een plek gecreëerd waar we vrij kunnen verkennen en ontwikkelen. Omlab is daarmee een soort kraamkamer.

Veelbelovende experimenten en materiaalmengsels werken we uit in samenwerking met de industrie, het onderwijs, vernieuwende opdrachtgevers of bedrijven zonder eigen R&D-afdeling. Omlab is onze circulaire biobased designstudio, opgericht eind 2019. We werken vanuit de werkplaats. Huub als ontwerper en materialenman, en ik, Margreet, research en organisatie, als organisator en communicator. Maak (!) het verschil is zowel missie als methode.

Jullie methode, waarbij je 3D-print met reststromen van de waterzuivering, is tijdens Dutch Design Week onderdeel van de Embassy of Rethinking Plastic. Wat kunnen jullie ons over dit project vertellen?

Omlab ontwikkelde een volledig cementvrij, milieuvriendelijk, 98% circulair materiaal met de sterkte van gipsbeton (C8). Voornamelijk gemaakt van calciet, cellulose (Recell) en Kaumera, grondstoffen uit drinkwater- en rioolwaterzuivering. Door 3D-printen bespaar je materiaal en het is licht van gewicht, ongeveer de helft van geprint beton. Het is ook emissiearm; Met TNO zoeken we op dit moment uit hoe positief de cijfers zijn.

Met het materiaalprototype ItBetterMatter onderzoeken we hoe producten voor bouw en infrastructuur de biodiversiteit ten goede kunnen komen. Met het doorontwikkelde BuildMatterial verkennen we hoe 3D constructive printing (3dcp) synoniem kan worden voor 3D circular printing. Leuk om te weten: Yksi Expo toont tot en met eind 2022 Omlab’s meerjarige, circulaire verkenning naar bouwen aan biodiversiteit: Building biodiversity.

Kunnen jullie uitleggen hoe dit project zich verhoudt tot het narratief van deze Embassy?

Wij hopen een percentage beton en kunststoffen te kunnen vervangen. Arme grondstoffen geven we waarde met een combinatie van innovatieve technieken en oude ambachten. Dan kijk je wel uit om het achteloos weg te knikkeren of te verbranden op de vuilstort. 

Men zegt dat er een grondstoffenschaarste is. maar wij zien juist een overvloed! Veel milieuvriendelijke, lokale en emissie-arme materialen zijn amper verkend voor bouw en infra.

In jullie projecten staan circulaire grondstoffen uit rioolwaterzuivering en drinkwaterproductie centraal. Waarom hebben jullie juist besloten om je specifiek hierop te richten?

Dit jaar was het al op 12 april Earth Overshoot Day in ons land, 2 weken eerder dan vorig jaar. Kortom, de max voor wat de aarde kan produceren én aan afval kan verwerken. Vanaf dat moment bouwen we een schuld op. Aan de aarde, aan andere continenten, aan de volgende generaties. De keuze om afval te zien als grondstof is daarom een logische keuze voor ons. 

Nog geen honderd jaar geleden kwamen grondstoffen uit de buurt en afval bestond amper. Nu slepen we grondstoffen de halve wereld over. Voor de winst. Maar een grondstof of halffabrikaat winstgevend of goedkoop noemen, wil niet zeggen dat het dat ís. Iemand of iets, ergens op de wereld, betaalt de prijs. We willen niet zo werken. We gebruiken geen fossiele grondstoffen, putten de aarde niet uit voor delfstoffen en voegen geen chemische stoffen toe. Dat kun je zien als een beperking, maar het is bloedinteressant. Ontwerpkracht, zoals WDE het noemt, inzetten op zoek naar milieuvriendelijke alternatieven. Nieuwsgierigheid is daarbij ons belangrijkste gereedschap.

Wat voor ontwerp/project zouden jullie nog graag realiseren in de toekomst en waarom?

Niet bouwen is de meest duurzame optie. Maar als je toch bouwt, doe het dan ‘natuurlijk goed’. We hebben een twee meter hoge muur ge-3Dprint. Met dat BuildMatterial zou de volgende stap een kleine woning of tiny house kunnen zijn, of de bouwstenen daarvoor. Met de volgende versie van BuildMatterial denken we zelfs al groter. 

We willen meerdere cirkels rond maken. Met het afval uit eigen omgeving maken we ecologisch verantwoord bouwmateriaal. Aan het eind van de levensduur van een gebouw 3D-print je er een volgend bouwwerk mee of verrijk je de bodem.

Kunnen jullie een andere interessante ontwerper noemen die zich bezighoudt met hetzelfde onderwerp, en waarom is zijn/haar werk zo sterk in jullie ogen?

Eén ontwerper… Ik denk nu meer aan de rol van architecten in het circulaire bouwen. Bijvoorbeeld Broekbakema en Daan Bruggink (Orga). Van een ontwerper als Daan Bruggink zouden we willen leren. Orga kiest heel consequent voor natuurlijk goede gebouwen. De Wildopvang Avolare in onze regio is zo’n voorbeeld. 

In onze samenwerking met Broekbakema gaan we het verschil echt maken. We onderzoeken samen hoe ons materiaal en de industriële 3D-printtechniek van Bruil in hun projecten toegepast kan worden.

Hoe denken jullie dat je met jullie werk impact kan maken?

De bouw is een van de grote veroorzakers van klimaatverandering. Voor de grondstoffen worden hele bergen afgeschraapt en mensen uitgebuit. De CO2-impact is enorm. Als wij kunnen helpen de bouw te veranderen… Die ambitie is eigenlijk te groot voor ons alleen, bijna een sprookje. Met een enkele innovator als Klein Duimpje. Maar tel alle circulaire change makers bij elkaar op, en je ziet: we zetten die benodigde verandering met zevenmijlslaarzen in gang.

Waar zien jullie de grootste uitdagingen als het gaat om biobased en circulair bouwen?

Kunnen opboksen tegen de lineaire prijs van bestaande bouwproducten. Zodra de eerlijke, echte prijs gaat tellen in de economie, zullen circulaire, biobased producten het altijd winnen. Goede bouwproducten, zonder aantasting van de aarde en minder tot geen CO2-uitstoot, met respect voor de rechten van mens, milieu en toekomst, minder transport.

Als jullie één persoon mochten kiezen om mee samen te werken (een wetenschapper, kunstenaar, filosoof, bioloog, ontwerper, politicus, wie dan ook), wie zouden jullie kiezen en waarom?

Margreet: Ik zou weleens willen praten met Tim van Hattum en zijn team van onderzoekers van Wageningen University & Research. Zij schetsten een scenario voor Nederland in 2120. Een vergezicht, maar we zien helemaal voor ons hoe de benodigde huizen gebouwd kunnen worden. Met behoud van natuur en reductie van emissies en afval.

Huub zou wel in zee willen met Joris Laarman. 3D-printen in de bouw gaat meestal over vormvrijheid en materiaalbesparing (van beton). Huub’s vraag is: Hoe maak je het rendabel en legitiem dat je 3D-printen inzet in de bouw? De schaalgrootte van Laarman’s brug in Amsterdam is inspirerend. Hij kijkt naar voorbeelden in de natuur, ontwikkelt, voegt technologie en esthetiek samen, gaat niks uit de weg. Stel je voor dat zo iemand met reststromen voor de bouw gaat werken! De impact moet enorm zijn.

Voor/met welk bedrijf zouden jullie heel graag een keer een project willen doen? En wat voor project zou dat zijn?

We werken nu al met fantastische bedrijven. Bruil prefab printing, Fillip Studios, Lilian van Daal, Broekbakema, Movares, MVRDV en vele anderen. Onze bouwsteen is opgenomen in de materialenbibliotheek van Foster and Partners. Als we hen vertellen welke kant we op willen met onze vindingen, noemen we altijd de printers en gebouwen van Wasp. Samenwerken met Wasp is een grote wens. Dat is dé pionier in het 3D-printen. Dit bedrijf heeft de machines ontwikkeld om grootschalig te printen. Wasp 3D-print – onder andere – met leem. In ons gezamenlijke project zou de aarde blijven liggen waar het ligt. Dat vormt de vruchtbare bodem rondom het huis. We 3Dprinten dan met ItBetterMatter en BuildMatterial of het vervolg daarop. Bouw en (bodem)biodiversiteit kan heel goed samengaan.