WDE Spotlight: RikMakes

Kun je iets meer over jezelf, je achtergrond en jouw ontwerppraktijk vertellen? 

Hi! Ik ben Rik Maarsen (RikMakes), beginnend ontwerper en gefocust op composteerbare, hernieuwbare en voedzame materialen. Materiaal is iets dat me fascineert en inspireert. Ik wil daarbij de schoonheid van de natuur laten zien. De essentie van deze materialen is dat ze voedzaam zijn wanneer ze weer teruggaan naar de natuur, maar ook functioneel zijn voor het interieur van de consument.

Jouw project Compostboard is tijdens Dutch Design Week onderdeel van de Embassy of Circular & Biobased Building. Wat kun je ons over dit project vertellen? 

Ik heb onderzoek gedaan naar welke reststromen er van het Nederlandse land komen. Naast dat het landschap ons voedt, de natuur ruimte geeft en organisch afval gebruikt om zich te voeden, wordt het ook gebruikt om materialen van te maken voor woning en welzijn. Uiteindelijk komt alles van de aarde en blijft alles op de aarde. Op dit moment geven we ons ‘afval’ terug aan de natuur in de vorm van vervuilde lucht en verbrande kool.

Mijn antwoord daarop is het project Compostboard. Compostboard is een prachtig materiaal dat functioneert als geperste platen. Het is gemaakt van organisch verwerkbaar afval, denk aan reststromen zoals hennep, koolzaadstro, of lisdodde. Door de verschillende bronnen van afval ontstaat er een prachtige diversiteit aan materialen van hoge kwaliteit.

Ten eerste is het materiaal dus circulair. Ik koos ervoor om niet alleen bio-afbreekbaar materiaal te gaan maken maar om ook voedzaam materiaal te maken. Op het moment dat Compostboard terug wordt gegeven aan de natuur dan valt het uiteen in voedzame stoffen voor Flora en Fauna. Daarnaast ben ik op zoek gegaan naar de juiste toepassing voor dit materiaal. Gezien de gigantische hoeveelheden reststromen koos ik voor een industrieel haalbaar proces waarbij giftige platen als multiplex en MDF vervangen kunnen worden. Van giftige lijmen naar voedzame binders, waarbij het afval van de mens nieuw leven geeft aan de natuur.

Kun je uitleggen hoe jouw project zich verhoudt tot het verhaal van deze Embassy? 

Vorig jaar ben ik benaderd door Pascal Leboucq, nadat Martijn Straatman van StudioTinus had gedeeld waar mijn werk over ging. Zo ontmoette ik Pascal die vertelde over The Exploded View, een paviljoen dat ze bouwen om  bestaande bedrijven te inspireren om andere materialen te gebruiken bij de bouw van nieuwe huizen, of het verbouwen van bestaande panden. De bouw staat bekend om zijn conservatieve karakter wat zeer begrijpelijk is. Als het gaat om veiligheid, dan wil je zo min mogelijk risico’s nemen. Want wat nu als een materiaal beschimmeld, of dat een gebouw minder stevig blijkt door gebruik van deze innovatieve materialen? Niemand wil die verantwoordelijkheid dragen. Tegelijkertijd wil de bouw verduurzamen, vernieuwen en de CO2 en stikstof uitstoot verlagen. Biobased materialen zijn een deel van de oplossing.

Ik denk dat de Embassy of Circular & Biobased Building een spectaculaire verzameling toont aan materialen die nu ontwikkeld worden of beschikbaar zijn. Natuurlijk is het nodig onderzoek te doen naar deze materialen, zodat alles kan worden doorberekend op veiligheid. Maar dat vind ik het speciale aan het project; dat BioBased Creations helpt met het onderzoek naar waardes en getallen, om bij elke ontwerper bij te dragen aan het pad voorwaarts. Zodat ieder op zijn eigen pad, de nodige revolutie teweeg kan brengen.

Elk natuurlijk en landbouwlandschap heeft de mogelijkheid om eigen unieke materialen op te leveren. Denk aan de lavendelstruiken in Zuid-Frankrijk, of de tulpenvelden in Nederland. Vooralsnog heb ik vooral onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van Nederlandse bodem. Naast de unieke esthetische kenmerken van het materiaal en daarmee het product, kan dit een alternatief bieden voor het enorme transport dat nodig is voor de productie van materialen.

Het uiterlijk van de materialen maakt gebruikers bewust van de voeding die in de buurt wordt verbouwd. Daarmee hoopt ik dat het bewustzijn rondom deze thema’s kan groeien. Daarnaast hoop ik dat het bewustzijn groeit over consumptie en productie omdat het product seizoensafhankelijk is. Het ene seizoen de hennepvezel, het seizoen erop de lisdodde. Compostboard heeft dus een seizoensgebonden uiterlijk dat dat bewustzijn vergroot. Net als wijn kunnen er goede wijnjaren en excellente wijnjaren zijn. Bijvoorbeeld bij een slecht jaar voor de opbrengst van de hennepzaden, kan het zijn dat de plant meer energie heeft gestopt in de hardheid van zijn vezel. Dit is terug te zien in de hardheid en kleur van de vezels. Of bij een goed jaar voor zaden, kan de vezel luchtiger zijn en verschillen van kleurtint.

Je maakt veel projecten rondom circulariteit. Waarom heb je besloten om je met dit thema bezig te houden?

Ten eerste is het mijn fascinatie om met en in de natuur te werken. Daarnaast komt het mooi samen dat ik met mijn handen wil werken en wil innoveren in de Westerse maatschappij. Op dit moment kraakt en piept de samenleving aan veel kanten. Het bestaande systeem is op zijn laatste benen aan het ploeteren om alles bij te houden.

Dit creëert ruimte om het systeem te vernieuwen, zoals ik las in het boek The Conservation Revolution: Radical Ideas for Saving Nature beyond the Antropocene, wordt de komende tijd ook wel postkapitalistisch genoemd. Waarbij we gaan bijsturen als maatschappij naar een gezond en hopelijk gebalanceerde economie. Dit is iets wat ik erken en voel in mijn onderbuik, dat we als generatie en als maatschappij toe zijn aan een gezonder systeem, op vele vlakken.

Voordat ik begon aan het maken van materiaal liep ik rond met de vraag: “Wat is er nodig om een economie te creëren die 1000 jaar kan bestaan?” Dit kan alleen als we ons verbinden met wat er is op deze aarde. Op dit moment zijn we als maatschappij bezig met de SDG’s van 2030 en 2050 die opgesteld zijn tijdens het klimaatakkoord van Parijs. Dit is op zich goed nieuws, maar het voelt voor mij alsnog te veel als kortetermijndenken. Het is hard nodig om stappen te zetten, maar als je wilt verbeteren, verschonen en vergroenen wat we hebben aan materialen, voetafdruk, economische stabiliteit, landbouw, hergebruik van materialen, dan is het volgens mij een mooi startpunt om te kijken naar een langere tijdspanne van bijvoorbeeld 1000 jaar en vanuit daar te ontwerpen. Vanuit dat opzicht vind ik het logisch om een materiaal en ontwerp te maken dat terug de natuur in kan. Een materiaal dat dus gebruikt wordt door mensen, en wanneer het niet langer gewenst is, het voedzaam zal zijn voor de bodem en de organismen die daarin leven.

Wat voor ontwerp/project zou je nog graag realiseren in de toekomst en waarom? 

Op dit moment ben ik als ontwerper gefascineerd aan het raken over de kloof die we hebben gecreëerd tussen natuur en cultuur. Als je kijkt naar de materialen waar we ons mee omringen dan is het logisch dat we niet begrijpen wat de niet-menselijke natuur nodig heeft. De stad lijkt op een klei-woestijn, het interieur lijkt op een grot. Plekken waar nauwelijks of geen leven plaatsvindt. Mocht er dan toch onkruid tussen de tegels groeien, dan doden we dat met stoom, of trekken we het er uit, omdat het er anders niet netjes uitziet.

Waar ik precies aan wil werken weet ik nog niet, Maar ik ben onderzoek aan het doen naar het onderwerp natuur-inclusiviteit. Het is een lopend onderzoek wat terug komt in mijn ontwerpkeuzes. Zo heb ik voor NPSP een gevelpaneel ontworpen waar mos zich makkelijk op kan hechten, waardoor huizen zowel water opvangen, leven herbergen, als warmte isoleren. Bij natuur-inclusiviteit is het soms lastig om te benoemen wat het effect is van een ontwerp of ingreep. Omdat het blote oog maar een gedeelte kan waarnemen. Als je bijvoorbeeld denkt aan bepaalde soorten bloemen zoals een orchidee, kan het zo zijn dat het soort bevrucht wordt in de nacht, door een nachtvlinder. Dit zal men dus nooit waarnemen, maar maakt dit het dan minder relevant ? Als het gaat over ontwerpen en wonen ben ik opgeleid om mensen te overtuigen van een goed ontwerp, dus zou ik toch de meerwaarden van een ontwerp voor een mens moeten insteken.

Kun je een andere interessante ontwerper noemen die zich bezighoudt met hetzelfde onderwerp, en waarom is zijn/haar werk zo sterk in jouw ogen?

Zelf volg ik een aantal ontwerpers die interessant werk maken, een brede mix van disciplines. Elk van de projecten heeft een ander aspect dat ik interessant vind. Denk aan Klarenbeek & Dros, die met een volledig ontwerp komen als het gaat om materiaalwinning, productie, en afbreuk van materiaal. Een materiaal dat van begin tot eind hand in hand gaat met niet-menselijke natuur én bruikbaar is op een functionele en hedendaagse esthetiek voor mensen. Ook vind ik het werk van Tjeerd Veenhoven sterk door zijn nuchtere visie waarin hij een veelomvattend onderzoek weet te vertalen naar bruikbare materialen op gepaste schaal en kwaliteit. Ook Thom Bindels van AmperDesign is een ontwerper die ik waardeer door zijn kennis van planten, natuurlijke systemen in de bodem en doeltreffende ontwerpen.

Hoe denk je dat jij met jouw werk impact kan maken? 

Doordat ik onderzoek doe voordat ik een ontwerp maak, probeer ik zo volledig en gebalanceerd mogelijk mijn ontwerpkader in te richten. Op dit moment heb ik gekozen voor plaatmateriaal omdat er uit mijn onderzoek naar voren kwam dat er massastromen landbouwafval is in Nederland. Door op deze manier onderzoekend te ontwerpen vertaal ik de kennis naar een product. Het product zet ik in dit geval als ondernemer op de markt met andere ondernemers. Door samen te werken met anderen produceren, verkopen en innoveren we. Door het ontwerp daadwerkelijk te realiseren ontstaat er een grotere cirkel aan vernieuwing, waarbij afnemers, verwerkers, consumenten en eventueel investeerders worden betrokken om mee te werken aan een natuurinclusief product voor de dag van morgen.

Als je één persoon mocht kiezen om mee samen te werken (een wetenschapper, kunstenaar, filosoof, bioloog, ontwerper, politicus, wie dan ook), wie zou je kiezen en waarom?

Heel eerlijk gezegd zou ik met een andere organismen samen werken. In mijn cultuur, opvoeding en bestaan staat de mens altijd centraal. Maar we zijn niet de enige aardbewoners. Graag zou ik de afstand kunnen overbruggen tussen mens en niet-menselijke natuur. Zo ben ik benieuwd naar de wijsheid van bomen. Bomen communiceren ondergronds met elkaar door middel van mycelium netwerken. Bomen hebben dan misschien geen aantoonbaar brein waar vanuit ze bewegen, maar ze weten wel ontzettend veel van een lokale plek af.

Wat vind een boom ervan dat een eekhoorn zijn vruchten opeet? Of wat denkt hij ervan als een ree zijn kleine zaailingen vertrapt? Als ik bomen in de stad zie in een rijtje met een herhaaldelijke afstand tussendoor dan vraag ik me af wat een boom vindt van zijn ‘eenzaamheid’?

Voor/met welk bedrijf zou je heel graag een keer een project willen doen? En wat voor project zou dat zijn?

Graag zou ik op een dag zorg dragen voor een stuk landschap. Een stuk landschap waar ik als mens op mag werken om het landschap verder tot bloei te laten komen. Het liefst doe ik dit door actief en lichamelijk aan het werk te gaan. Op deze manier leer ik persoonlijk toch het meest. Ik kan boeken lezen over het bos, over de kleigronden, over de duinvalleien, maar dit creëert een andere diepgang als zelf aan het werk zijn in het landschap.

Zo lijkt het me prachtig om met afgedankte meubels van ons materiaal een tuin te maken, waar vergankelijkheid en bloei samenkomen. Met deze meubels lijkt het me mooi om een semi-publieke ruimte te ontwerpen. Waar beplanting, recreatie, en vergankelijkheid van het materiaal samenkomt.

Onlangs heb ik zitten kijken naar een documentaire over Piet Oudolf en zijn ontwerp van tuinen. Als ik voorkeur zou geven aan een bedrijf waarmee ik graag zou samenwerken dan zou het wel met Piet Oudolf zijn. Mede omdat hij ook een achtergrond heeft in het fysiek uitvoeren van zijn ontwerpen.