Zeg me wat je eet en ik vertel je wie je bent (maar andersom kan ook)

“Het terrein van fooddesign is de afgelopen jaren geëxplodeerd”, vat Jorn Konijn de situatie samen. Konijn is dit jaar de curator van de Embassy of Food en heeft een programma samengesteld dat recht doet aan de vele manieren waarop ontwerpers op dit moment bezig zijn met voedselvraagstukken.

Trends

Een van de sprekers zal food-ontwerper Annelies Hermsen zijn. Hermsen heeft een studio in Eindhoven en ontwikkelt foodconcepten voor evenementen, bedrijven en ziekenhuizen. Dit jaar geeft zij op de Embassy of Food een inkijkje in haar ‘bibliotheek’.

Hermsen: “Ik wil een breed beeld schetsen van wat fooddesign is en daarbij verschillende thema’s onder de loep nemen. In mijn werk verzamel ik continu concepten die ik inspirerend vind en kijk ik scherp naar de wereld om me heen. In mijn verhaal zal ik de verschillende trends benoemen die ik tegenkom. Ik heb het over consumentengedrag en onze hang naar gemak. Maar ik bespreek ook de invloed van technologie en de rol van gezondheid en duurzaamheid. Plantaardig eten was daar altijd onderdeel van, inmiddels is het een thema op zich.”

Peulvruchten van eigen bodem

Marjon Krol is er namens ZLTO dagelijks mee bezig. De projectleider bij de Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie probeert meer Nederlandse peulvruchten op ons bord te krijgen. Vleesvervangers zijn steeds normaler, alleen de ingrediënten voor die burgers, soja bijvoorbeeld, worden nog vooral uit het buitenland gehaald. “Terwijl het goed in Nederland geteeld kan worden. Soja, veldbonen, erwten, lupines en bruine bonen, ze brengen niet alleen voordelen voor de gezondheid en het klimaat met zich mee, ze zorgen ook voor een gezonde bodem en meer biodiversiteit”, vertel Krol.

Nederlandse telers zouden daarom graag peulvruchten telen, maar daarvoor is het rendement van de teelt nu nog te laag. “Door gebruik te maken van de voordelen van Nederlandse peulvruchten willen we toegevoegde waarde creëren”, zegt Krol. Ze koppelde daarvoor vijf verwerkers van peulvruchten aan vijf ontwerpers. Samen ontwikkelden zij concepten met Nederlandse boontjes en erwtjes. Geen kopieën van de al bestaande burgers, maar geheel nieuwe producten die de sterke kanten van Nederlandse peulvruchten laten zien. Het resultaat? Alle vijf de ideeën kun je hier bekijken.

New Deal

“Decennialang is de voedselproductie gesystematiseerd, geïnternationaliseerd en financieel geoptimaliseerd”, vult Konijn aan. “Naast talloze positieve effecten heeft dit ook geleid tot een systeem waarin we duurzaamheid, zorg voor het klimaat, waardering voor de boer en kennis over voedsel uit het oog zijn verloren.”

Het College van Rijksadviseurs pleitte onlangs voor een nieuw evenwicht tussen boer en maatschappij. Naast een eerlijker inkomen voor de boer zou een New Deal ook moeten zorgen voor schoon water en schone lucht, een gezonde bodem, meer biodiversiteit en een aantrekkelijk en toegankelijk landschap. Om uit te vinden hoe zo’n New Deal er in verschillende regio’s concreet uit zou kunnen zien, is rijksadviseur Berno Strootman drie regionale pilots gestart in drie landschapstypen: Salland (zand), Krimpenerwaard (veen) en De Marne (klei).

Speculatief design

Nóg verder vooruit blikt Sharp & Sour. Het designbureau uit Barcelona maakt zich zorgen over de bevolkingsgroei en de afstand die we hebben tot de bron van ons voedsel. Wat als een meerderheid van de stedelijke bevolking geen toegang meer heeft tot grondstoffen zoals in supermarkten? Wat als de enige beschikbare bron van voedsel nog is dat wat je vindt binnen de stadsgrenzen? Voor dit speculatieve project vroeg Sharp & Sour zich af hoe het zou zijn om ons voedsel uit de eigen stedelijke omgeving te halen, en ontwikkelde in dit kader drie dystopische gerechten.

Eten en identiteit

Maar het onderwerp voedsel raakt aan veel meer dan alleen productievraagstukken. Wat is bijvoorbeeld de link tussen voedsel en gezondheid? Welke rol speelt voedselesthetiek in de moderne beeldtaal, van Instagram tot tentoonstellingen?

“Fooddesign wint aan bekendheid, maar is niet iets van de laatste jaren”, benadrukt Konijn. Op de Embassy worden enkele iconische foodtentoonstellingen uit het verleden gepresenteerd en de beweging die ze in gang hebben gezet. “Daarnaast is voedsel altijd nauw verbonden geweest met identiteit. Dat perspectief komt terug in de Palestine Heirloom Seed Library, een zadenbibliotheek uit Palestina om bedreigde zaden en traditionele landbouwmethoden levend te houden. De bijbehorende culturele verhalen en activiteiten rondom voedsel worden gebruikt om bredere kwesties te bespreken, zoals migratie en ontheemding.”